İnşaat yatırımları da Lüksemburg üzerinden yapılmış görünüyor. Gayrimenkul yatırımlarında ABD ve Rusya dikkat çekiyor
Yurtdışında yatırım amaçlı şirket kuranların gerçekleştirdiği sermaye ihracı Eylül 2011 itibariyle 22.9 milyar dolar. Bazı yıllar ihraç edilen sermaye miktarı 3 milyar doları buluyor
2011 yılı ilk 9 ayda, 2010 rakamı aşıldı. 4. çeyrek ihraçlarla birlikte yıl bazında 1.7 milyar doları bulması bekleniyor.
Hazine rakamlarına göre 2011 yılı ilk 9 ayda gerçekleşen 302 yeni kuruluş da dahil edildiğinde yurtiçi yerleşiklerin yurtdışında kurduğu Türk şirketlerinin sayısı 4 bine dayandı.
Dahası, 2011’de rekor sayıya ulaşılması da muhtemel. Dördüncü çeyrekte de aynı hızla devam ettiği varsayıldığında kurulan şirket sayısı 400’e ulaşacak. Bundan önceki rekor, 390 şirket kuruluşuyla 2007 yılında gerçekleşmişti.
Yurtdışında, özellikle Türklerin yoğun olarak yaşadığı Avrupa ülkelerinde binlerce Türk şirketi var. Ancak bunların dışında, Türkiye’de yatırımı olan şirket ve kişilerin de (yerleşiklerin) yurtdışında kurdukları binlerce şirket bulunuyor. Hazine’nin 2010 sonu itibariyle rakamlarına göre yurtdışında 3 bin 641 Türk şirketi vardı. Geçen yıl yeni kurulan 302 şirketle birlikte toplam sayı 3 bin 943’e ulaştı.
Bu şirketler aracılığıyla 2010 sonuna kadar 21.5 milyar dolar sermaye ihracı gerçekleşti. 2011 yılının ilk 9 ayında gerçekleşen 1 milyar 270 milyon dolarlık yeni sermaye ihracıyla birlikte toplam sermaye ihracı 22 milyar 860 milyon dolara ulaştı.
2010’da 1.2 milyar dolar kârı getirdiler
Yurtdışındaki şirketler, yurtdışı yatırımlarından elde ettikleri kârın önemli bir kısmını yine yurtdışı yatırımlarında değerlendirseler de 2010 yılında 1.2 milyar dolar kârı Türkiye’ye getirdi.
2010 sonu itiberiyle bu şirketler Türkiye’den 800 milyon dolar da ithalat yaptı. 2011 rakamı yıl sonnu itibariyle henüz bilinmemekle birlikte 1 milyar dolara gittiği tahmin ediliyor.
Sektörel bazda bakıldığında en büyük yatırım madencilik sektörüne. TPAO’nun Azerbaycan’daki enerji yatırımlarıyla bir numaraya oturan bu sektörü finans izliyor. Her iki sektördeki yatırımlar 5’er milyar dolara gidiyor.
Altı sektörde büyük yatırım var
Yatırım tutarı 4.3 milyar doları bulan “Holding şirketlerinin faaliyetleri” hariç tutulduğunda, yurtdışı yatırımı 500 milyon doları geçen 6 sektör var. Bunlar şöyle sıralanıyor: Madencilik, finans, imalat, bilgi ve iletişim, ticaret ve inşaat. 2011 sonu itibarıyla rakamları açıklandığında iki sektörün daha (ulaştırma ve depolama ile elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi, dağıtımı) 500 milyon dolardan fazla yatırım olan sektörler içine gireceği muhtemel. Bu iki sektörde, 2010 sonu itibariyle yatırım tutarları 450 milyon dolar civarında.
Sermaye ihracına sektörel pay itibarıyla bakıldığında, yüzde 21.3’ü madencilik, yüzde 20.5’i finans ve sigorta, yüzde 20.1’i holding şirketlerinin faaliyetinden geliyor. Bu üç kalemin toplamı, dış yatırımların yüzde 60’tan fazlasını oluşturuyor.
Kurulan şirket sayısında rekora gidiliyor
Türk şirketlerinin yurtdışı kuruluşlarının sayısı 2000 yılından sonra tempolu şekilde artıyor. Sadece global kriz döneminde (2008 – 2009) düşük oranlı bir azalma dikkat çekiyor. 2001 yılında 116, 2002 yılında 126, 2003 yılında 144 şirket kurulmuş. 2004 yılında 200 sınırı aşılarak 213 şirket sayısına ulaşılmış. 2007 yılında bir yılda 390 yeni şirketle zirve yaşanmış. İzleyen üç yılda global krizin etkisiyle düşüş var. 2010 yılında 243 şirket kurulmuş ve toplam sayı 3 bin 641’e ulaşmış. 2011’de yeniden atak yapılmış, 9 ayda 302 yeni şirket kurulmuş. 2011’de, 2007 yılı rekorunun (390 şirket) kırılması muhtemel. 2011 yılı Eylül ayı itibariyle toplam şirket sayısı 3 bin 943’e ulaşmış durumda.
En çok şirket Almanya ve Rusya’da
Hazine kayıtlarına göre Türk şirketleri, yurtdışında en çok KKTC’de şirket kurdu. Bu ülkede yurtiçi yerleşiklerin 406 şirketi görünüyor. KKTC’den sonra Almanya ve Rusya’da şirket çokluğu dikkat çekiyor. Almanya’da 301, Rusya’da 265 şirket kurulmuş. Başka bir dikkat çekici ülke Romanya. Türk yatırımları toplamının 5 milyar doları geçtiği belirtilen bu ülkede yurtiçi yerleşiklerin 258 şirketi var. Romanya’yı, Ukrayna, ABD ve Hollanda izliyor. Çin’de 74 Türk şirketi var. Vergi cenneti olarak bilinen ülkelerden Malta’da 41, Lüksemburg’da 31, Virgin Adaları’nda 18, Cayman Adaları’nda 10, Marshall Adaları’nda 9, Jersey’de 8 şirket gözüküyor.
En büyük yatırım vergi cennetlerinde
Türk şirketlerinin en büyük yatırım ülkesi Hollanda. Bu ülke dışında Malta, Lüksemburg, İrlanda gibi ülkeler de vergi avantajları nedeniyle Türk şirketlerinin dış yatırımlarından büyük pay alıyorlar.
Ancak sermaye ihracı doğrudan bu ülkelere gerçekleştirilmiş gibi gözükse bile, gerçekte bu ülkelerde kurulan holding şirketleri aracılığıyla diğer ülkelere yapılan yatırımlara yönlendiriliyor.
Örneğin Türk şirketlerinin Rusya’daki doğrudan yatırımları (Şişecam, Anadolu Grubu, Zorlu’nun büyük yatırımları var) gerçek büyüklüğü yansıtmıyor. Bu ülkeye yönlendirilmiş yatırımlar da Hollanda ve vergi cenneti olarak nitelenen diğer ülkeler üzerinden yapılıyor.
Yatırımların vergi avantajı sağlayan ülkeler üzerinden yapılması nedeniyle tam bir fikir vermese de bazı sektörlerin hangi ülkeleri tercih ettiği Hazine verilerinden izlenebiliyor. Buna göre Madencilik’te en büyük yatırım Azerbaycan’da. İkinci en büyük madencilik yatırımı Kazakistan’da. İmalat yatırımlarında ABD, Hollanda ilk iki ülke. Ancak Hollanda’ya yapılmış görünen yatırımların önemli bir kısmı gerçekte Rusya’daki yatırımları ifade ediyor. İnşaat yatırımları da Lüksemburg üzerinden yapılmış görünüyor.
Ticarette Hollanda ve İngiltere, ulaştırma ve depolama yatırımlarında Tunus dikkati çekiyor. (Bu ülkede TAV’ın havaalanı yatırımları bulunuyor.) Holding şirketlerinin faaliyetlerinin ülkesi Hollanda. Telekom şirketlerinin yatırımları nedeniyle ‘bilgi ve iletişim’ sektörlerinde Azerbaycan, Gürcistan, yine Çalık Grubu’nun yatırımları nedeniyle Arnavutluk öne çıkıyor. Finans sektöründe Hollanda açık ara önde. Gayrimenkul yatırımlarında ABD ve Rusya dikkat çekiyor.
İNŞAAT SEKTÖRÜNÜN YATIRIMLARI NEREDE YOĞUNLAŞIYOR?
Lüksemburg 140.575.408
Türkmenistan 112.817.152
Libya 103.873.496
KKTC 77.710.303
Gürcistan 66.379.527
Fas 60.540.389
Rusya 56.163.328
İbrahim Ekinci / DÜNYA
