İsrail’in ilan ettiği 10 aylık yeni Yahudi yerleşim birimi inşaatlarını dondurma süresi dün gece yarısı sona erdi. Tüm dünyada gözler Yahudilerin Batı Şeria ve Doğu Kudüs’te yeni konutlar yapıp yapmayacağına odaklandı
Yahudi yerleşim birimi Eldad ve Revava’da bir araya gelen yerleşimciler, sürenin bitmesini kutluyor. Yerleşim birimi liderleri, 10 ay boşuna beklediklerini, yaptıkları jestin ne kadar gereksiz olduğunu gördüklerini savunuyor. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, yerleşimcilere çağrıda bulunarak, basında çok fazla yer alacak faaliyetlerde bulunulmamasını istedi. Filistin lideri Mahmud Abbas ise yerleşim birimi inşaatları sürerken, barış masasına oturmayacaklarını tekrarladı, şiddete başvurmayacaklarının da altını çizdi.
ABD Başkanı Barack Obama’nın 2 Eylül’de başlattığı Ortadoğu barış süreci, Yahudi yerleşim birimi inşaatlarının dondurulmasına odaklanmıştı. Ancak geçen üç haftalık süre boyunca Netanyahu, Washington, Şarm el Şeyh ve Kudüs’te üç kez bir araya geldiği Abbas’ın ‘dondurma’ kararını uzatma şartını yerine getirmeyeceğini ısrarla vurgulamış, sürecin yerleşim birimi inşaatları sürerken de devam etmesini istemişti. Önceki gün BM Genel Kurulu’nda yaptığı konuşmada görüşlerini tekrarlayan Abbas, İsrail’in barış ile yerleşim yerlerinin inşasını sürdürmek arasında seçim yapmak zorunda olduğunu belirtti. Ancak görüşmelerin devam etmesi yönünde sinyaller de veren Abbas, Filistin’in barış sağlanması için çabalarını sürdüreceğini vurgulayarak, “Müzakerelerin son aşamasına girmeye karar verdik. Filistin-İsrail barışının bir yıl içinde uluslararası hukuk ve iki devletli çözümü öngören çerçevede sağlanması için her çabayı göstermeyi sürdüreceğiz.” ifadelerini kullandı.
Abbas, Londra’da Arapça yayımlanan El Hayat gazetesine verdiği demeçte ise İsrail-Filistin görüşmelerinin çıkmaza girmesi halinde Filistinlilerin silahlı mücadeleye başlayabileceği yönündeki iddiaları kesin bir dille reddederek, “Biz intifadayı denedik, intifada bizi harap etti.” dedi. Anlaşmaya varamamaları durumunda Filistin kurumlarına ve Arap Birliği’ne başvuracaklarını belirten Abbas, ABD’den ve İsrail’den şu ana kadar somut bir formül gelmediğini ifade ederek, “Nihai bir cevap bekliyoruz.” dedi. Obama’nın sadece temennilerle konuya yaklaştığını da vurgulayan Abbas, “Önemli olan uygulamadır.” diye konuştu. İsrail-Suriye görüşmelerinin Filistin müzakerelerini olumsuz yönde etkileyeceğine dair görüşleri de kabul etmeyen Abbas, “Biz, İsrail-Suriye görüşmelerinin, Türkiye’nin arabuluculuğunda başlamasını temenni ediyoruz.” dedi.
Uzmanlar, bir son dakika girişiminin başarıya ulaşmaması durumunda barış umutlarının bir başka bahara kalacağını, ancak bu sürede kazanan tek kişinin Netanyahu olduğunu belirtiyor. Ağırlıklı olarak aşırı partilerden oluşan hükümetindeki safları daha da güçlendiren Netanyahu’nun, ABD’nin diplomatik baskılarını bertaraf etmesi de dikkat çekiyor. ABD’de kasım ayında yapılacak kongre seçimleri öncesi Obama’nın elinin kolunun bağlı olması da Netanyahu için en büyük şans olarak değerlendiriliyor. Aynı şekilde uzmanlar, yaklaşık 1,5 yıldır görev süresi bitmiş olan Abbas’ın İsrail ile görüşmeleri sürdürerek koltuğunu korumak istemesinin de İsrail’in ekmeğine yağ sürdüğünü belirtiyor. 1967 sınırlarının dışında kalan ve BM tarafından da işgal toprakları olarak adlandırılan Batı Şeria ve Gazze’de halen 120 Yahudi yerleşim birimi bulunuyor ve buralarda 2,5 milyon Filistinlinin arasında 500 bin civarında Yahudi yaşıyor. Ancak Yahudilerin kontrolündeki alan neredeyse Filistinlilerin yaşadığı bölgelere eşit genişlikte. Halihazırda Batı Şeria’daki yerleşim birimlerinde yapımı için izin alınan 2 bin konut bulunuyor.
Barış dönemlerinde inşaatlar hız kazandı
Mısır’la imzalanan 1979 tarihli Camp David Anlaşması’ndan hemen sonra dönemin başbakanı Menahim Begin, Batı Şeria ve Doğu Kudüs’te 100’e yakın yerleşim biriminin inşaatını başlattı.
1993 tarihli Oslo Anlaşması’yla İzak Rabin, inşa edilen yerleşim birimlerini yaptığı yollarla İsrail’e bağladı.
Şimdiki Başbakan Netanyahu, ilk başbakanlığı döneminde imzalanan El Halil Anlaşması’yla (1997) tartışmalı Har Homa (Cebel Ebu Gneym) bölgesine yerleşim birimleri inşa etti.
2000’deki Camp David Zirvesi öncesi Ehud Barak binlerce yeni konut inşa etti.
2007 Annapolis Konferansı sonrasında da Ehud Olmert, Doğu Kudüs’te Yahudi yerleşim birimi inşaatlarına hız verdi.
ZAMAN / Cumali ÖNAL KAHİRE
