1999 yılındaki büyük Marmara ve Düzce depremlerinin bir benzeri dün Türkiye’nin doğusunda yaşandı. Merkez üssü Van’ın Erciş ilçesi olan 7,2 büyüklüğündeki deprem 13 ilde hissedildi
Erciş’te aralarında bir öğrenci yurdunun da bulunduğu 100’den fazla bina yıkıldı. Kızılay ve yardım kuruluşları bölgeye akın ederken, vatandaşların yardımıyla çok sayıda yaralı, enkazdan çıkarıldı.
Türkiye, dün öğle saatlerinde Doğu’dan gelen deprem haberiyle sarsıldı. Saat 13.41’de Van’da meydana gelen 7,2 büyüklüğündeki deprem en çok Erciş ilçesini vurdu. Depremin merkez üssü Erciş’e bağlı Tabanlı köyünde ise neredeyse hiç hasar oluşmadı. Van’da 15 bina yıkılırken, Erciş’in yaklaşık üçte biri enkaz haline geldi. 130 öğrencisi olan özel bir öğrenci yurdu da yıkılan binalar arasındaydı. İlçenin Van yolu, Zeylan, Atatürk ve Kışla caddelerinde büyük hasar yaşanırken, 100’den fazla bina tamamen yıkıldı.
Gecenin ilerleyen saatleri itibarıyla hayatını kaybedenlerin sayısı 138, yaralı sayısı ise 600 oldu. Kurtarma çalışmaları vatandaşların yardımıyla sürüyor. Enkaz altından 9 kişi sağ çıkarıldı. Devlet Hastanesi’ndeki odalar yetmediği için yaralıların bir kısmı bahçede tedavi ediliyor. Durumu ağır olanlar, ambulanslarla çevre il ve ilçelere gönderildi. Bitlis merkez, Adilcevaz ve Ağrı’nın Patnos ilçesine ulaştırılan yaralılar anında tedavi altına alındı.
Hakkâri, Diyarbakır, Mardin, Batman ve Muş gibi çevre illerin yanı sıra Kuzey Irak’ta da hissedilen deprem, Bitlis ile Muş’ta da hasara yol açtı. Erciş depremi, 1999’da binlerce insanın hayatını kaybettiği büyük Marmara (7,4) ve Düzce (7,2) depremlerinin ardından Türkiye’de yaşanan en şiddetli sarsıntı olarak kayıtlara girdi.
Doğu ve Güneydoğu, merkez üssü Van’ın Tabanlı köyü olan 7,2 büyüklüğünde depremle sarsıldı. İlk belirlemelere göre Van’da aralarında 7 katlı bir binanın da bulunduğu 10, Erciş ilçe merkezinde de 80 bina ile bir öğrenci yurdu yıkıldı. Gazetenin ilk baskıya girdiği 01.30 itibarıyla 138 kişinin öldüğü bildirildi. Yüzlerce de yaralı var. Saat 13.41’de meydana geldiği öğrenilen ve 25 saniye süren depremde çok sayıda yaralı olduğu belirtiliyor. Bina enkazında kalan çok sayıda kişiyi kurtarma çalışmaları sürüyor. Van şehir merkezinde birçok ev hasar görürken telefon ve elektrik direklerinin yıkılması sebebiyle ilçe ve köylerdeki telefon ve elektrikler kesildi. Yardım ekiplerinin il ve ilçe merkezlerine yönelmesi sebebiyle henüz köylerdeki durumun bilinmediği öğrenildi. Depremin ardından 103 artçı sarsıntı daha yaşandı.
Merkez üssü Van’ın merkez ilçeye bağlı Tabanlı köyü olan 7,2 büyüklüğündeki deprem, Erzurum, Kars, Iğdır, Ardahan, Ağrı, Diyarbakır, Batman, Şırnak, Muş, Bingöl, Siirt, Mardin ile Irak’ın kuzeyindeki Duhok ve çevre yerleşim birimlerinde de hissedildi. Bitlis’te 1 kişi öldü. Depremin, yerin 5 km altında hissedildiği Tabanlı’da hiçbir zarar vermediği bildirildi. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan da deprem bölgesine giderek incelemelerde bulundu. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül de depremle ilgili Van Valisi Münir Karaloğlu’ndan bilgi aldı.
Depremin büyüklüğü konusunda Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Deprem Araştırma Enstitüsü’nden yapılan ilk açıklamada depremin büyüklüğünün 6,6 olduğu açıklanırken, sonradan bu rakam 7,2 olarak düzeltildi. Genelkurmay Başkanlığı, Van’daki depreme acil müdahale için 3 nakliye uçağının Başbakanlık Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın (AFAD) emrine tahsis edildiğini açıkladı. İki uçak Ankara Güvercinlik Askerî Havaalanı’nda, 1 uçak da Diyarbakır’da hazır bekletiliyor. Nakliye uçakları, AFAD’ın belirleyeceği acil yardım malzemelerini Van’a ulaştıracak. Tıbbî yardım malzemeleri ve arama kurtarma malzemeleri akşam saatlerinde Van’a ulaştırıldı. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nde, artçı sarsıntıların devam etmesi nedeniyle hastalar bahçeye taşındı. Depremdeki enkazdan yaralı kurtarılan yaklaşık 50 kişiye ilk müdahaleleri hastane bahçesinde yapıldı. Yaralılar arasında emniyet ve jandarma görevlileri de bulunuyor. Van merkezde yaralanan 50 kişi de Bitlis Adilcevaz Devlet Hastanesi’ne nakledildi. Enkazdan çıkarılan ve henüz sayıları tespit edilemeyen diğer yaralılar ise askerî ve sivil ambulanslarla çevre illere sevk ediliyor. İl merkezinde jandarma ile Çevik Kuvvet ekipleri, yıkılan binalara vatandaşların girmesini engellemek için güvenlik önlemi aldı.
ESKİ İMAM HATİP LİSESİ BİNASI İLE ÖĞRENCİ YURDU YIKILDI
Depremin en sert vurduğu Erciş’te kriz masası oluşturuldu. İlçede 80 civarında binanın yıkıldığı ve çok sayıda evin de ağır hasar aldığı belirtiliyor. Vatandaşlar enkaz altında kalan yaralıları iş makineleriyle kurtarmaya çalıştı. Elektrik ve su verilemeyen ilçede, iletişim altyapısının da çöktüğü belirtildi. Deprem, Van yolu ve Beyazıt mahallelerinde ciddi hasara yol açtı. Özellikle ilçedeki eski ve çok katlı binaların yıkıldığı, enkaz altında kalanlar olduğu, bazı yerlerden duman yükseldiği öğrenildi. Telefon ve elektrik hatlarının çalışmadığı, bazı yolların kapandığı ilçedeki hastaneler yetersiz kaldı. Kamu binalarında ve özellikle hastanelerde herhangi bir zarar olmadığı belirtilirken, Zeylan Caddesi, Van yolu, Alkanat Caddesi ve Kışla Caddesi üzerinde bulunan binalar büyük hasar gördü. Ayrıca deprem sebebiyle 130 kişi kapasiteli özel bir öğrenci yurdu ile imam hatip lisesinin eski binası da yıkıldı. Yaralılar, Ağrı, Hakkâri ve Muş gibi çevre illerden gelen ambulanslarla taşınıyor. Zaman zaman artçı sarsıntıların da devam ettiği ilçede, yıkılan binaların civarında emniyet ekipleri çevre güvenliğini sağlamaya çalışırken, bir yandan da kan merkezi kurulması için çalışma başlatıldı. Bu arada, evlerinde hasar olmayan birçok vatandaş, Erciş Kaymakamlığı önünde gönüllü yardım ekipleriyle birlikte yapılan çalışmalara destek olmak amacıyla toplandı.
En büyük can kaybı kahvehanelerde yaşandı
Van’ın Erciş ilçesini enkaz haline getiren depremde en fazla can kaybının yaşandığı yerlerden biri de kahvehaneler oldu. Pazar gününü hükümet konağının etrafındaki kahvehanelerde geçiren yüzlerce kişi, enkaz altında kaldı. Şu ana kadar kahvehane enkazlarından 15 ceset çıkarılırken, 100’den fazla kişi kurtarılmayı bekliyor. Akşam karanlığının bastırmasıyla arama kurtarma ekiplerinin işleri de zorlaştı. Erciş’te arama kurtarma ekibi sıkıntısı yaşandığı bildirildi.
ENKAZDA ÖLEN GENÇ, BİR GÜN ÖNCE NİŞANLANMIŞTI
Erciş’teki deprem, trajik olaylara da sahne oldu. Alınan bilgilere göre, bir ay önce askerden geldiği öğrenilen Fatih Dinler (21), ailesinin teşvikiyle kendisine yeni bir hayat kurmaya karar verdi. Kendi mahallesinden tanıdığı sevdiği kızla dün gece nişanlanan Dinler, bugün öğlene doğru arkadaşlarıyla birlikte kahvehaneye gitti. Mutluluğunu arkadaşlarıyla paylaşan Fatih Dinler, depremle birlikte enkaz altında kaldı. Yaklaşık 4 saat kurtarılmayı bekleyen Dinler’in cesedine akşam saatlerinde ulaşıldı.
70 yıl önceki depremde Erciş’te 194 kişi ölmüştü
10 Eylül 1941 Van ve çevresinde 7 büyüklüğünde deprem oldu. Erciş’te 194 kişi öldü. 20 Ocak 1977’de de Muradiye, Çaldıran ve Erciş’te deprem oldu ancak can kaybı yaşanmadı. Deprem felaketleriyle sık sık sarsılan Türkiye’de en büyük acılardan biri 17 Ağustos 1999 günü yaşandı. Merkez üssü Gölcük olan 7,4 büyüklüğündeki deprem tüm Marmara Bölgesi’nin yanı sıra Ankara ve İzmir’e kadar geniş bir coğrafyada hissedildi. Depremde resmî rakamlara göre 17 bin 127 kişi hayatını kaybetti, 43 bin 953 kişi de yaralandı. Aynı yıl 12 Kasım’da Düzce’de meydana gelen 7,2 büyüklüğündeki depremde ise 845 kişi hayatını kaybederken 4 bin 948 kişi de yaralı olarak kurtuldu. Son olarak Kütahya Simav’da 19 Mayıs 2011 günü 5,9 büyüklüğünde deprem yaşandı. Deprem Marmara ve Ege bölgelerindeki birçok ilde de hissedildi. Biri kalp krizi geçiren, biri de enkaz altında kalan 2 kişi hayatını kaybetti, 122 kişi de yaralandı.
Uzmanlar depremi değerlendirdi
Depremin Kuzey Anadolu fay hattıyla ilgisi yok
Eski Gazi Üniversitesi Deprem Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Süleyman Pampal: Deprem tehlikesi çok yüksek bir yer. Çevrede daha büyük depremlere yol açabilecek fay hatları bulunuyor. Bu bölge Doğu Anadolu fayı ile Kuzey Anadolu fayının kesiştiği alana çok yakın. Böyle bir deprem, çevrede yeni yeni aktiviteleri de etkileyebilir. Ama şu anda yaşanan deprem, ana şoktur. Daha büyük deprem normal şartlarda beklenmez. Beklenecek olan 6-6,5 gibi daha küçük artçılardır. Yeni yeni bağımsız depremler de olabilir. Çünkü yakın çevrede, büyük deprem oluşturabilecek çok sayıda aktif fay var. Teyakkuzda olmakta yarar var.
Bölgenin olağan depremi
Deprem uzmanı Prof. Dr. Ahmet Ercan: Deprem, bölgenin olağan depremi. Haritada Van Gölü’ne bakarsanız; sanki oturan bir koyuna benzer. Bu koyunun boyunun ucunda deprem oluştu. Bu tür yüzey biçimleri, genellikle kırıklara denk gelir. Bu kırığın yüzeyde yapmış olduğu kırık boyu 57 kilometre. Görüntüleri ilk izlediğimde, betonarme bir yapının yıkıldığını gördüm. Bir yıkımın gerçekleşmesi için yıkım gücünün 10 şiddetinde olması gerekir. O nedenle ilk etapta açıklanan 6,6 küçük geldi bana. Daha sonra ise depremin büyüklüğünün 7,2 olduğu belirlendi.
Artçılar 2-3 hafta sürecektir
Dünya Deprem Mühendisleri Birliği Başkanı Polat Gülkan: Bu boyutlarda bir deprem Türkiye şartlarında oldukça tehlikeli ve yıkıcı bir depremdir. Depremler 2-3 hafta sürecektir. Vatandaşlarımız binalardan uzak dursunlar.
Zaman/AHMET GÖRÇÜM, AZİZ İSTEGÜN, MEHMET ŞÜKRÜ OCAK, METİN GÖKTEKİN, KÜRŞAT BAYHAN
