Van’da 636 kişinin hayatını kaybettiği depremin birinci yılında hayat normale dönme çabasında. Kent tam bir şantiye görünümünde. Göç edenler geri dönerken yatırımcılar da yatırım yarışında.
Sokaklar canlı… Kentin en işlek yeri Cumhuriyet Caddesi’nde yer alan Simit Sarayı’nın üç katı da dolu… Kuyumcular, giyim mağazaları hareketli …
Yıkılan binaların arsaları boş, bir yandan yıkım diğer yandan yeni inşaatlar kent merkezini bir şantiyeye çevirmiş.
636 kişinin hayatına mal olan depremin birinci yılında Van ’ın merkezinde hayat normale dönmeye çalışıyor. Kentsel dönüşümün ilk canlı örneği olacak Van ’da şehir merkezi bir rant merkezi haline gelmiş.
Yeni yapılar rezidans ve otel yatırımlarından oluşurken, evi yıkılan halk ise uygun krediler, ödeme koşullarıyla bir yılda tamamlanan ve depremin tam birinci yılında yani 23 Ekim’de Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ’ın çekeceği kuralarla TOKİ kentlerine taşınma hazırlığında.
Türkiye ’nin Doğu Anadolu ’daki en büyük kentlerinden biri olan Van ’da inşa edilen ilk beş yıldızlı otel Elit World’un açılışı için Van ’dayız. Bir amacımız da Ahtamar Adası’nda üç yıl önce başlayan Ermeni ayinine tanık olmak.
35 milyon dolar yatırımla beş yılda tamamlanan otelin sahipleri Elik ailesi Vanlı. Aile otobüs işletmeciliği ile başlamış, şimdi İstanbul merkezli olarak otel zinciri sahibi olarak yola devam ediyor.
Coşkun, Vedat, Emel ve Sedat Elik, şantiyeden işletmeciliğe kadar otellerinin her türlü adımında yer alıyor. Bize ev sahipliğini Vedat ve Emel Elik yapıyor. Vali Münir Karaloğlu’nun işi nedeniyle katılamadığı akşam yemeğinde iki genç vali yardımcısı ile tanışıyoruz.. Güvenlikten sorumlu Mehmet Yüzer ile Afet Koordinasyonu’ndan sorumlu Atay Uslu.
İki farklı bürokrat. Yüzer, bölge halkı ile anlaşabilmek için Kürtçe öğreniyor, Uslu demokratikleşme ve açılım konusunda sansürsüz konuşuyor. “ Van boşaldı diye yazdınız. Şimdi gidenler döndü, yazmıyorsunuz” sözleriyle “medyaya” serzenişle başlıyor. Neler yapıldığını şöyle sıralıyor:
Bir yılda tam 10 bin deprem oldu. İkinci depremin olması büyük talihsizlikti. Tarihin en soğuk kışı yaşandı. Ama olağanüstü bir çabayla ocak ayında zarar gören herkes için önlem alınmıştı.
Gidenlerin çok büyük bir bölümü döndü. Şu andaki hareketlilik deprem öncesinden fazla. Araç, beyaz eşya satışları iki katına çıktı. Akaryakıt yüzde 30 arttı.
Van ’a 3.3 milyar TL harcandı. 1.1 milyar TL’si doğrudan piyasaya enjekte edildi. Çiftçiye 100 milyon TL hibe, tüccara 0 faizli 300 milyon TL kredi verildi. 6500 kişi istihdam edildi.
Uslu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından kentin yeniden planlandığını ve yeni bir Van ’ın doğacağını anlatıyor. Teşvikte birinci bölge olan Van ’a yatırım çekmek için de Tekstilkent projesinden söz eden Uslu, turizm konusunda da ciddi yatırımlar olduğunu söylüyor. “Urartu müzesi açıyoruz. Otellerimiz yetersizdi. Depremden sonra şu anda 19 otel yapıldı. Dedeman, Divan araştırıyor. Fettah Tamince’nin de gelmesini bekliyoruz” diyor.
Van Sanayi ve Ticaret Odası Başkanı Mirza Nadiroğlu da “Çarklar dönmeye başladı” diyor. Ancak iş dünyasının hükümete de anlatmaya çalıştığı bir sorunu vurguluyor:
“Sanayici ve tüccar depremle sarsıldı. Vergiler ötelenmişti. Ne kadar sürecek belli değil. Vergi muafiyeti istiyoruz.”
Van ’da esnafın yüzü yavaş yavaş gülüyor. Çiçek satışları bile artmış. Yoksullara gelince. Sokaklardaki mendil satan çocuk sayısındaki artışa bakınca onların hayatında bir şey değişmediği anlaşılıyor.
Sadece huzur İstiyoruz
Mehmet Yüzer emniyetten sorumlu vali yardımcısı. Bölgede artan terör olaylarının Van ’a nasıl yansıdığını soruyoruz. Çünkü Belediye Başkanı Bekir Kaya KCK operasyonlarından dolayı tutuklu. Başkanlık şu anda vekillikle yürütülüyor. Halk tepkisini ise belediyeye astığı pankartla gösteriyor. Yüzer, Van ’ın terör olaylarından uzak olduğunu söylüyor. Bunu kanıtlamak için de gece saat 00.00’da bizi yürüyüşe davet ediyor. Bir de durağımız var. Van Valiliği Sanat Çadırı. Kapıda gösteriden gelmiş bir sanatçı grubu ile karşılaşıyoruz. Vali yardımcıları Kürtçe türkü istiyor. Ferhat Tok da Yüzer’in eşliğinde sokakta küçük bir dinleti sunuyor bize. Yüzer, rahat ama Van ’da herkes huzur için terörün bir an önce bitmesini istiyor. Sanayi Odası Başkanı Nadiroğlu “Halk iradesini belli etti. Terörün bir an önce bitmesi lazım ki bu bölge kendine gelsin” diyor. Sedat Elik de aynı kanıda: “Huzur olacak ki turizm olsun. 11 şehitle rezervasyon iptalleri oldu. İran ’dan da turist gelmiyor” diyor.
Jale ÖZGENTÜRK / Radikal
