Son dönemin en dinamik sektörü inşaat kendi içinde yepyeni sektörler yaratmayı sürdürüyor. Konut, iş merkezi hastane gibi yapılar üzerine ‘Çalışan ve inşaatın sağ kolu haline gelen mimari maket -pazarı bunlardan biri
Türkiye pazarında irili ufaklı SO’ye yakın şirketin faaliyet gösterdiği sektör yılda 300’e yakın projeyi maket olarak ortaya çıkarıyor. Bir maket ortalama 15 gün ile 5 ay arasında hazırlanırken, satış fiyatları 100 bin TL’ye kadar çıkıyor.
Son yıllarda inşaat sektöründe birbiri ardına proje üretiliyor. Son beş yıldır ortalama yılda 100-150 proje görücüye çıkıyor ve ortalama 100 bin konut satılıyor. Satışların büyük çoğunluğu henüz proje aşamasındayken gerçekleştiriliyor. Bunu sağlayan şey ise birbirinden albenili maketler.
Evet, alıcılar inşaat şirketini ziyarete gittiklerinde projenin maketine bakarak satın alma kararı veriyorlar. Dolayısıyla maketler, inşaat firmalarının satış için kullandığı önemli bir sunum aracı haline gelmiş durumda. 90’lı yıllarda mimari maket yapan şirket sayısı iki elin parmaklarını geçmezken, inşaat sektöründeki büyümeye paralel olarak, şu anda bu alanda faaliyet gösteren şirket sayısı da artarak 50’yi bulmuş durumda. Yılda ortalama 250-300 maket yapan sektörün büyüklüğünün ise 5 milyon TL olduğu tahmin ediliyor.
Üretim süreci
Mimari maket atölyeleri, mimarların kendi projesini üç boyutlu olarak algılaması amacıyla basit materyaller ve tek renkli maketler yaparak bu işe başlamışlar. Mimari maket alanında en eski şirketlerden biri olan Kontör Maket’in sahibi Haldun Bağbakan, o yıllarda pazarlama ve satış sektörleri gelişmiş olmadığı için maket çeşitlerinin çok az olduğunu söylüyor. Materyal olarak karton, ahşap ve balsa adı verilen Güney Amerika’ya özgü yumuşak bir ağaç türünün kullanıldığını söyleyen Bağbakan, endüstriyel tesis, eşya tasarımı gibi maket yapımının ise hiç olmadığının da altım çiziyor. O yıllarda daha çok projenin fikir aşamasında, oluşumuna yardımcı olan maketler yapılıyor.
Günümüze gelindiğinde ise bu alanda faaliyet gösteren şirketlerin pazarlama amaçlı maketler yaptığı görülüyor. Çünkü birçok inşaat şirketi, daha temel atmadan maketten satış yapmaya başlıyor. Hatta satışların neredeyse yüzde 70’i maketten yapılıyor. Bu nedenle de en çok toplu konut proje maketleri yapılıyor. Binaların vaziyeti, konumu, varsa etrafındaki alışveriş merkezi, park, havuz, spor kompleksi gibi sosyal tesislerin yerini gösteren maketler son zamanlarda en çok talep edilen maketler arasında.
Yapım incelikleri
Maket şirketlerinin sayısı her geçen gün artarken basit el aletleri ile yapılan maketler de yavaş yavaş yerini 3 boyutlu model cihazlarından lazer kesim makinelerine kadar birçok teknolojinin kullanıldığı maketlere bırakmış durumda.
Maket yapımında ağırlıklı olarak akrilik esaslı malzeme kullanıldığım söyleyen 4.Boyut Maket Tasarım ortağı İrfan Şen, bu tür malzemelerin tercih edilmesinin ana nedenini uzun ömürlü olmalarına bağlıyor.
Orta ve büyük ölçekli bir projenin satış sürecinin birkaç yılı bulabildiğini ifade eden Şen, bu süreç içerisinde maketin ilk günkü gibi sağlam ve gösterişli olması için işçilik kalitesinin de en üst düzeyde olması gerektiğinin altını çiziyor. Bugüne kadar 500’den fazla projenin maketini yaptıklarını söyleyen Şen, maket sergilenmeye başladıktan birkaç ay sonra kabaran bir kaplama malzemesi veya düşen doğramaların şüphesiz projenin itibarını olumsuz etkileyeceğini vurguluyor.
Yapım teknolojisi de gelişmiş. Artık bilgisayar destekli CNC tezgahlar ve lazer kesiciler kullanılıyor. Boyama sistemleri ise kompresörlü tabancalar tarafından yapılıyor. İnternetle birlikte proje ve done alışverişi de hızlanmış durumda. Müşteriler proje, resim ve detayları internet yoluyla paylaşıp maket siparişi verebiliyorlar.
Daire fiyatına maket
Maket yapımı, her ne kadar teknolojisi yüksek makineler gerektirse de yoğun insan emeğine ve becerisine dayalı. Bu nedenle maket yapımı maliyetli bir iş. Atölye koşullarında yapılma gereği ve kullanılan malzemeler de bu maliyeti artırıyor.
Bakıldığında maket fiyatları 3 bin- 200 bin TL arasında değişiyor. Projenin zorluğu, detayları ve ölçeği fiyatı farklılaştırıyor. Bir maketin yapımı projenin kapsamı ve büyüklüğüne göre değişmekle birlikte 15 gün ile 5 ay arasında değişiyor. Ancak bir atölyenin yılda kaç maket yaptığını söylemek zor. Armi Maket’in sahibi Arif Ünlü kendilerinin kadro anlamında en büyük atölyelerden biri olduklarını ve ortalama ayda 5 maket yaptıklarım söylüyor.
Maket ihracı da yapılıyor
Maket şirkederi sadece yurt içinde değil yurtdışındaki projeler için de maket yapıyorlar. Amerika’dan Rusya’ya, Güney Afrika’dan Suudi Arabistan’a kadar pek çok ülke projelerinin tasarım ve sunum aşamalarına katkıda bulunuyor şirketler.
Örneğin Türkiye’de Sur Yapı-Exen İstanbul, Dumankaya-İkon, Ojin Grup&Doğuş Holding-İstinye Park maketini yapan 4.Boyut Maket, Azerbaycan, İngiltere, Almanya ve Rusya’da birçok proje için maket yapmış.
Şirket en son Fast’ta golf alanı da içeren çok büyük bir turizm kompleksi projesinin maketini hazırlamış. Miniatürk’ün maketini yapan şirket olarak bilinen Armi Maket’in sahibi Arif Ünlü, kendilerinin Rusya, Romanya, Türkmenistan, Azerbaycan gibi pek çok ülkeye maket gönderdiğini belirtiyor. İstanbul Maket mimari maket yapımı konusunda en yeni kurulmuş şirketlerden biri. 12 kişinin çalıştığı şirket, şu anda Kosova Üsküp’te yaklaşık bin konutluk 4 bloktan ve alışveriş merkezinden oluşan bir projenin maketi üzerinde çalışıyor.
Makette de inşaattaki titizlik var
Sektörün ilk şirketlerinden biri olan Mavi Işık, bu alanda hizmet veren birçok şirket gibi kendilerinin de inşaat sektörüne yönelik projelendirme, tanıtım, satış amaçlı maket üretiminin dışında, endüstriyel ürün ve makine modelleri, gemi – uçak modelleri, her tür ürün için 3D orijinal kalıp tasarım ve uygulamaları da yapıyor. Mavi Işık Genel Koordinatörü Semih Aygün bir maketin nasıl yapıldığıyla ilgili şu detayları veriyor:
“Maket yapımına altlık dediğimiz maketin arazisinin oturacağı tablanın boyutlarını belirleyerek başlarız ve öncelikle bu altlığın imalatını yaparız. Mimari proje doğrultusunda kullanılacak malzemeler tayin edilir ve imalat aşamasında gerekli malzemeler detaylandırılır. Daha sonra mimari proje üzerinden maket tasarımını yaparak, hangi ölçekte maket yapılacaksa bilgisayara o ölçekteki parça imalat çizimlerini yaparız. Üç boyutlu modelleme yapılacak bölümler uygun 3D programlar ile modellenir, yine aynı şekilde bilgisayarda ölçeği doğrultusunda çizimleri yapılır.
Çizimler bittikten sonra bu parçalar 3D j CNC ve Laser kesim makinelerinde üretiliyor. Kesilen parçalar montaj bölümündeki personel tarafından bir araya getirilip maketin ana gövdesi oluşturuluyor. Daha sonra bu ana gövde, proje sahibinin isteği doğrultusunda, çeşitli boyalar ile renklendiriliyor. Boya işlemi bittikten sonra camlar, doğramalar, varsa söve ve korkuluklar takılıyor. Bu sıra ile ölçeğe bağlı olarak tüm cephe detayları işleniyor. Binanın çatısı ayrıca yapılıp, çatı örtü malzemesi gerekli programlar yardımı ile modellenerek yine 3D CNC makinelerinde işleniyor. Çatı imalatı bittikten sonra çatı ayrıca boyanıyor ve binanın üzerine montajı yapılıyor. Diğer tarafta yapılan altlık üzerinde arazi, projedeki kotlarına uygun olarak üretiliyor. Peyzaj düzenlemeleri, yeşil, sert zemin, karayolu, yaya yolu oluşturuluyor. Zemin bu şekilde hazırlandıktan sonra bitmiş olan bina, arazi üzerine monte ediliyor, insan figürleri, araba, elektrik direği gibi malzemeler daha sonra maket üzerine yerleştiriliyor. Son olarak da peyzaj düzenlemesine uygun olarak daha önce üretilen peyzaj elemanları yerleştirilerek maket tamamlanıyor.”
Ekonomist/Fatoş BOZKUŞ
