Tarihi binalarda restorasyon çalışmalarının artması, unutulmaya yüz tutan ”Horasan harcı”nı yeniden gündeme taşıdı.
İlginç karışımlı Horasan harcının içinde dere kumu, tuğla kırığı, kiremit tozu, hidrolik kireç ile yüzde 10 civarında organik madde bulunuyor. Çeşitli kaynaklara göre bu organik madde bazen yumurta akı, bazen peynir suyu, bazen kan, bazen de bitki olabiliyor. Binanın kullanılış amacına göre farklılıklar gösteren Horasan harcının tek bir tarifi de bulunmuyor.
Günümüzde gerçek anlamda Horsan harcı ve sıvasını hazırlayacak ustaların kalmaması nedeniyle tarihi binaların restorasyonunda kullanılan Horasan harcı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Koruma Uygulama ve Denetim Müdürlüğü (KUDEB) ile bazı üniversitelerin laboratuvarlarında gerçekleştirilen analizler sonucunda tespit edilerek hazırlanabiliyor.
Restorasyon çalışmaları kapsamında Horasan harcı ve sıvası uygulanan tarihi eserler arasında Hürrem Sultan Hamamı, Topkapı Sarayı Müzesi, Ayasofya Müzesi, Çinili Köşk, Süleymaniye Camisi gibi yapılar yer alıyor.
Kocaeli Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Öğretim Görevlisi Yüksek Mimar Tevfik İlter, AA muhabirine yaptığı açıklamada, portland çimentosunun Türkiye’ye gelmesiyle betonarme yapıların yaygınlaştığını ve Horasan harcı hazırlamanın unutulduğunu belirtti.
Tarihi yapılarda özellikle Horasan sıvasının bozulduğu yerlere bir dönem çimento ile uygulama yapıldığını ve son derece kötü sonuçlar ortaya çıktığını söyleyen İlter, ”Horasan harcı, hareketli bir harçtır, betonla bağdaşmaz” dedi.
Tevfik İlter, 1990′lı yıllardan itibaren tarihi binaların restorasyonunda Horasan harcının kullanılmasıyla ilgili denemelerin başladığını, geçen birkaç yılda bu uygulamaların yoğunlaştığını ifade ederek, ”Tarihi binaların restorasyonunda şimdi yeniden aslına dönülüyor. Artık tarihi binaların restorasyonunda Horasan harcı ve sıvası kullanılmaya başlandı. Restorasyon işinde çok daha ehil kişiler aranıyor” diye konuştu.
Horasan harcının nasıl hazırlandığına dair bir kaynak bulunmadığını ifade eden İlter, tarihi eserler restore edilirken üniversitelerin veya KUDEB’in laboratuvarlarında çıkan analizlere göre bir harç hazırlandığını ve bunun uygulandığını kaydetti.
İlter, Hürrem Sultan Hamamı’nın restorasyonu sırasında Horasan harcında organik madde olarak yumurta sarısı kullandıklarını da belirtti.
-”Horasan harcında dayanıklılık yıllar geçtikçe artıyor”-
Horasan harcı ile yapılan binada dayanıklılığın yıllar geçtikçe arttığına işaret eden İlter, ”Şu anda dünyanın en mükemmel betonu ile yapılmış olan yapılar için 200 yıl ömür biçiliyor. Oysa Horasan harcı ile yapılan bir binaya bakım yapıldığı müddetçe ömür biçilemez. Hürrem Sultan Hamamı’nın restorasyonu sırasında hazırladığımız harcın 30 günlük mukavemet değeri yaklaşık 4,5 megapascal, 60 günlük mukavemet değeri 7,5 megapackal, 90 günlük mukavemet değeri de 12,5 megapascaldı. 3 sene sonra mukavemet değerinin ne olduğunu o zaman test ettiğimizde göreceğiz” diye konuştu.
Dünyanın en ağır yapılarından bir olan Ayasofya’nın bütün ağırlığını, binanın altındaki 5-6 santimlik Horasan harcının taşıdığına dikkati çeken İlter, ancak Horasan harcı ile karkas yapılar yapılamayacağını, yığma yapılar yapılabileceğini söyledi.
-”Şu ana kadar 85-86 tarihi bina restore ettim”-
Yaptığı restorasyon çalışmaları hakkında da bilgi veren İlter, şu ana kadar hamamlarla birlikte 85-86 tarihi bina restore ettiğini, bunlar içinde Bodrum Yalıkavak’taki yel değirmeninin de bulunduğunu, çalışır vaziyette olan bu yel değirmenin un ürettiğini ifade etti.
23 senedir hamam restorasyonu yaptığını söyleyen İlter, ”Birçok proje hazırladım ama başından sonuna işçiliğini de yaptığım tek hamam projesi Hürrem Sultan Hamamı” dedi.
İlter, şu anda bir tane erken Osmanlı, bir tane de geç Osmanlı dönemine ait 2 caminin restorasyon hazırlık çalışmalarını yürüttüğünü kaydetti.
(aa) Fatma Metin Günaydın’ın haberi
