İnşaat sektöründe “varlık balonu” konut arzı ve stoklardan oluşuyor. Bugün sektörün konut arzı ve stok durumu nedir diye sual edilecek olsa, yapı-iskân ruhsat sayılarından bir cevap çıkarmak mümkün
Bu konuda, özellikle 2011 yılındaki sektör raporlarına göz atmak da fikir verebilir. Misal, İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneğinin Nisan 2011 raporundan şu alıntı:
İnşaat sektörünün arz liderliğinde büyüme kaydettiği ciro endeksi grafiğinde de görülebilmektedir. Buna göre hızlı bir üretimin içinde olan inşaat sektöründe elde edilen ciro miktarı negatif bir değişim göstermektedir. Yani, düşmektedir. Bunan anlamı inşaat sektörünün üretimi ile elde edilen ciro arasında sağlıklı bir ilişki bulunmamaktadır. Üretim şirketlerin cirosuna yansımamaktadır.
Vurgu net: Sektör, elbette konut ağırlıklı olarak, talepten çok arza ve stoka çalışıyor. Talep denk ölçüde genişlemezken satışlar, dolayısıyla ciro, dolayısıyla hasıla ve kâr daralıyor.
Tehlikeye dikkat!
Rapordaki durum tespiti bundan ibaret değil. İzleyen paragrafta sektörde bir kriz tehlikesine dikkat çekiliyor ki bu arz-ciro-stok sorunundan bin kat daha önemli. Paragraf aynen şöyle:
İnşaat sektörü açısından bu noktanın önemli bir risk olduğunu düşünüyoruz. Gelecekteki talebe yönelik üretim yapan inşaat sektörünün istediği talebi yakalayamaması durumunda ciddi risklerle karşılaşacağı görülmektedir. Buna göre (gelecek beklentilerine göre) yapılan yatırımların nakde dönüştürülememesi durumunda firmaların finansal sıkıntıya düştükleri gözlenebilir.
Benzer tespit ve analizleri farklı ifadelerle diğer sektör kuruluşlarının raporlarında da bulmak mümkün. Türkiye Müteahhitler Birliğinin küresel gelişmeleri de içeren raporunda, sektörün büyüme hızının, konut talebinde azalma vurgusuyla birlikte, yavaşlayacağı öngörülüyor. Bu öngörü konut talebindeki daralmayla ilintilendiriliyor.
(Protestolar Altında ve Kriz Kaygılarıyla 2012’ye girerken Dünya-Türkiye İnşaat Sektörü.)
Balon satır arasında
Sektör kuruluşlarının raporlarında kuşkusuz yakın bir krize işaret edilmiyor. Böyle bir durum yok. Ama inşaatta konut ağırlıklı arz-talep-stok ağırlıklı olumsuz birikimin ipuçları var. Buna kriz potansiyeli de denebilir.
Aynı kaygı, Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’e de iletildi. Sektör temsilcileri konut teslimlerinde KDV uygulamasını düzenleyen yasa tasarısında stoklar ve devam eden inşaatlardan oluşan “balonun” dikkate alınmasını istediler.
İnşaatta konut balonunun şişiren etken sadece özel şirketler değil. Bir de sosyal konutun yanında “lükse” de el atan Toplu Konut İdaresi (TOKİ) var ki, sektör temsilcilerine göre, arkasına aldığı devlet desteğiyle piyasada ne rekabet bırakıyor ne de kural!
Bu yakınma gündemdeki KDV düzenlemesine de yansıtılıyor: Kentsel dönüşüm alanlarına tanınacak istisnalar TOKİ’ye yarayacak! Küçük inşaat şirketi sahipleri TOKİ’nin işçisine dönüşecek!
Taylan Erten / Dünya Gazetesi
