Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın hazırladığı Kentsel Dönüşüm Yasa Tasarısı, konutlar için arazi tahsisi konusunda radikal yaptırımlar içeriyor. Buna göre, daha önce sivil kullanıma açılmayan askeri araziler, dönüşüm için kullanılacak
Kamu idarelerine verilen alanlar ile Hazine’nin özel mülkiyetindeki taşınmazlar bakanlığa, belediyeye, valiliklere veya TOKİ’ye tahsis edilecek. Buralarda depreme dayanıklı konutlar inşa edilecek. Araziler 3 yıl içinde amacına uygun olarak kullanılmazsa iade edilecek.
Van’da meydana gelen depremlerin ardından Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın hazırladığı kentsel dönüşüm yasasının içeriği belli oldu. Kamuoyunda kentsel dönüşüm yasası olarak bilinen Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Kanunu Tasarısı 20 maddeden oluşuyor. Bugüne kadar binaların yeniden inşası, güçlendirilmesi ve kentsel dönüşüm amaçlı kullanımı önünde en büyük engel olarak gösterilen kat mülkiyeti kanununun getirdiği sınırlamalar tamamen kaldırılıyor. Tasarıya göre riskli binanın yıkılıp yeniden yapılması için mülk sahiplerinin üçte iki çoğunluğu yeterli olacak. Riskli yapıların yıkım aşamasında öncelikle malikler ile anlaşma yoluna gidilecek. Anlaşma sağlandığında ev sahibi veya kiracılara kira yardımı yapılacak. Askerî alanlar ve Hazine arazileri kentsel dönüşümde kullanılacak. Her bölgenin dönüşümü ayrı ayrı yapılacak. Devletin yanı sıra belediyeler de kentsel dönüşüme bütçe ayıracak. Riskli bölgelerde imar faaliyetleri durdurulacak.
Tasarıya göre il ve ilçelerdeki riskli yapılar belediyeler tarafından tespit edilerek bakanlığa bildirilecek. Bakanlık, tespit işlemleri için süre verecek. Belirlenen süre içerisinde tespitler yapılmazsa bakanlık riskli binaları tespit edecek. Riskli yapılar tapu kütüklerine de işlenecek. Şehrin içindeki ormanlık alanlar ise afet öncesinde piknik alanı olarak ilan edilecek. Afet sonrasında ise bu alanlar barınma yeri olarak kullanılacak. Gecekondular için de iskân bedeli ödenecek. İsterlerse TOKİ’nin göstereceği dairelerden çok makul fiyat ve vade imkânlarıyla satın almasının önü açılacak. doğalgaz-elektrik-su verilmeyecek
Tespit edilen riskli alanlarda oturmaya devam eden vatandaşların elektrik, su ve doğalgazları kesilecek. İmar işlemleri durdurulacak. Yapıların herhangi bir şekilde satış ve devir işlemleri yaptırılmayacak.
Riskli yapıların yıkılmasında vatandaşla anlaşma esas olacak. Anlaşma ile tahliye edilen ev sahibi veya kiracılara geçici olarak ev ve işyeri tahsisi yapılarak kira yardımı verilecek. Uygulama yapılmadan riskli binaların yıkımı için 30 günden az olmamak kaydıyla süre verilecek. Verilen süre içinde bina sahipleri yıkımı gerçekleştirmezse belediyeler devreye girecek. Eğer belediyeler de yıkımı süresi içinde gerçekleştirmezse bakanlık yıkımı yapacak.
Üçte iki çoğunluk yeniden inşa için yeterli
Kentsel dönüşümün önündeki en büyük engel kanunla kaldırılacak. Daha önce riskli binanın yeniden inşası için binadaki tüm ev sahiplerinin onay vermesi gerekiyordu. Bu da kentsel dönüşüm çalışmalarını yavaşlatıyordu. Ancak hazırlanan tasarıya göre riskli binanın yenilenmesi için üçte iki çoğunluk yeterli olacak. Binada üçte iki çoğunluk sağlanması halinde kabul etmeyenlerin hisselerinin değeri Sermaye Piyasası Kurumu’nun yetkilendireceği ekspertizler tarafından tespit edilecek. Anlaşmayı kabul etmeyen ev veya işyeri sahiplerinin mülkleri binadaki paydaşlara açık artırma ile satılacak. Eğer satın alan olmazsa bakanlığa tahsis edilecek.
Kentsel dönüşüm çalışmalarının maliyeti ise bakanlık tarafından karşılanacak. Maliye Bakanlığı’ndan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na bu alanda kullanılmak üzere bütçe ayrılacak. Yapılan plan değişikliklerinden elde edilen gelirin ve İmar Kanunu 42. maddesinden elde edilen gelirlerin yüzde 50’si buraya aktarılacak. Çevre fonlarından aktarılan idari para cezalarının tamamı, 2B arazilerinin satışından elde edilecek gelirler, kentsel dönüşümden elde edilecek gelirler de kentsel dönüşüm çalışmalarında kullanılacak. Ayrıca belediye ve valilikler de bütçe ayıracak.
Kanun tasarısına göre her il ve ilçenin kentsel dönüşümü ayrı olacak. Tarihî eserlerin ihyasında ise il genel meclisi, büyükşehir belediye meclisi ve belediye meclisleri yetkili olacak. Oyçokluğu ile alınacak kararlar doğrultusunda restorasyon ve ihyası sağlanacak.
Bakanlığa arazi tahsis edilecek
Kanun tasarısına göre kentsel dönüşüm amaçlı kullanılmak üzere bakanlığa arazi tahsisi yapılacak. Daha önce sivil kullanıma açılmayan askerî araziler, kentsel dönüşüm için kullanılacak. Kamu idarelerine tahsisli olan veya Hazine’nin özel mülkiyetinde bulunan taşınmazlar, Hazine dışındaki kamu idarelerinin mülkiyetinde bulunan taşınmazlar bakanlık, belediye, valiliklere veya TOKİ’ye tahsis edilecek. Buralarda depreme dayanıklı konutlar inşa edilecek. Tahsis edilen bu araziler 3 yıl içinde amacına uygun olarak kullanılmaya başlanmazsa eski maliklerine iade edilecek.
Araziler, kentsel dönüşümde doğru biçimde kullanılmalı
İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi Deprem Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Oğuz Gündoğdu:
Eğer bir kenti kentsel dönüşüme tabi tutacaksanız askerî araziler veya Hazine taşınmazları gibi yerlere ihtiyaç var. Yani dönüşüm sürecinde bu tür arazilere ciddi ihtiyaç olacak. O yüzden kanundaki madde makul karşılanabilir. Ama tadını kaçırmayı düşünmeden yapılmalı. Eğer bu araziler ‘el koydum’ şeklinde alınırsa kavga demektir. Böyle bir şeye gerek yok. İstanbul’da zaten asker şehir içinde kalmaktan hoşlanmıyor. Mesele anlaşma meselesi. Yıkımı engellemeye mahkeme yolu açılması konusunda, insanın direniş hakkı vardır. Buna dikkat etmek lazım.
Prof. Dr. Murat Balamir (ODTÜ Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Öğretim Üyesi):
Üçte iki çoğunlukla dönüşümün önünün açılmasına yani böyle bir yaptırıma ihtiyaç vardı. Ancak esas olan oradaki topluluğu harekete geçirmek. Kamuya mutlak yaptırım uygulaması yerine bu teklifler kamudan gelmeli. Deprem güvenliği sağlanırken sosyal problemler de çözülmeli. Yerel kalkınmaya bir araç olmalı. Bu alandaki yasanın temel amacı bu işin özgürce sürdürülmesini sağlamak olmalı. Askerî alanların kullanıma açılması uygun bir yaklaşım. Bu alanları imara açmak anlamına geliyor. Ancak bu bir anlamda kolaya kaçmak. Askerî ve Hazine alanlarının doğru kullanılması gerekiyor. Asıl mesele zayıf alanların topluca ıslah edilmesi.
Tayfun Karaman (Türkiye Makine Mühendisleri Birliği Şehir Plancıları Odası İstanbul Şube Başkanı):
Kentsel dönüşüm tam bir mutabakat ile yapılmalı. Hazırlanan tasarıya göre üçte iki çoğunluk ile hasarlı binalarda dönüşümün başlaması öngörülüyor. Anlaşmak istemeyenlerin kamulaştırma yapılması halinde vatandaşların mülkiyet hakkına zarar verir. Bu da anayasaya aykırı bir durumdur. Türkiye’nin bir kentsel dönüşüme acil ihtiyacı var. Kentsel dönüşümün tam bir katılımla sağlanması gerekiyor. Bu tasarı çok detaylı olarak tartışılmalı.
Fatih Belediye Başkanı Mustafa Demir:
Yasa ile çözüme ulaştırılacak en önemli adımlardan biri atılmış olacak. Yapılan incelemelerde riskli olduğu belirlenen yapılara müdahale etmenin önü açılmış olacak. Bir apartmanda 10 daire varsa bir tanesi hayır derse hiçbir şey yapamıyordunuz. İnsanları çözüme ulaştıracak önemli bir adım. Karar verme aşamasını hızlandıracak. Kentsel dönüşümde yerel yöneticiler olarak sorun yaşıyorduk. Yasanın problemleri çözeceğini düşünüyorum. Yasanın ardından yasayı destekleyecek, uygulamanın detaylarını içerecek yönetmelik çıkacak. Böylece alt sorunlar da giderilmiş olacak.
Zaman
