Ekonomide yaşanan daralma en çok inşaat sektörünü vuruyor. Mevcut projelere birkaç yıl önce başlayan firmalar satış yapamayınca üretimlerini de ağırdan almaya başladı.
Aslında gerek nüfus artışı gerekse de Suriye’den gelen sığınmacılar sebebiyle konut ihtiyacı artarak devam ediyor. Ancak tüketici faizlerinin yüksek olmasından kaynaklanan ağır finansman sorunu, sektördeki vergi ve sigorta yükü, kurlardaki belirsizlikler sebebiyle insanların tasarruflarını farklı alanlarda kullanmaları sektörü durma noktasına getirdi.
Ülkemizde gayrimenkuller üzerinden alınan vergilerin haddi hesabı yok. İnsanların tasarruf yapma adına dişinden tırnağından ayırarak aldıkları gayrimenkullerin hem alımında hem kullanımı esnasında hem de satışında türlü türlü vergi alınıyor. Tapu ve banka sistemi kullanıldığı için kayıt altında olan bu tür varlıklar devlet tarafından kolaylıkla tespit ve takip edilebildiği için vaktinde ödenmeyen vergiler yıllar sonra cezalı olarak tahsil edilebiliyor. Zamanında ödenmeye gayret edilirse de servet üzerinden alınan, fakat serveti aşındıran vergilere dönüyor.
Gayrimenkulün alımı esnasında farklı vergiler ödenir
Alım esnasında ödenen vergilerin türü ve tutarı, satın alınan gayrimenkulün mahiyetine göre farklılık gösteriyor. Bir işyeri veya daire satın alan bir kişi, bu alım esnasında KDV ödemek zorunda. KDV oranı yüzde 1 olabildiği gibi yüzde 8 veya yüzde 18 de olabiliyor. Ayrıca alım değeri üzerinden yüzde 4 oranında hesaplanan tapu harcı doğrudan müşteri tarafından ödenir. Satıcının ödemesi gereken aynı tutardaki harç da, ya doğrudan müşteri tarafından ödenir veya fiyata yansıtılarak müşteriden alınıp satıcı tarafından ödenir.
Gayrimenkulün kullanımında farklı vergiler var
Gayrimenkul sahipleri ister şirket ister şahıs olsun her yıl belediyelere Emlak Vergisi ödemek zorunda. Büyükşehir belediyesi ve mücavir alan sınırlarında bulunan konut ve arsalardan binde 2, işyerlerinde binde 4, arsalarda ise binde 6’dır. Büyükşehir belediyesi dışındaki yerlerde bulunan gayrimenkullerde bu oranların yarısı dikkate alınıyor. Yine aldığı gayrimenkulü kiraya verenlerin elde ettikleri kira gelirini ertesi yılın mart ayı içerisinde vergi dairelerine beyan etmeleri gerekiyor. İşyeri olarak kiralanan gayrimenkullerin vergileri kiracılar tarafından kesinti yoluyla ödeniyor. Mesken olarak kiraya verilen gayrimenkullerin gelirleri yıllara göre değişen istisna tutarını aşıyorsa beyanname vermek ve Gelir Vergisi ödeme gerekiyor.
Gayrimenkuller satılırken de birden fazla vergi alınıyor
Alım aşamasında olduğu gibi satış aşamasında da satış bedeli üzerinden yüzde 4 oranında hesaplanan tapu harcı ödenir. Diğer yandan gayrimenkullerin elden çıkarılmalarından doğan kazancın niteliğine göre Gelir Vergisi ya da Kurumlar Vergisi ödenir. Gayrimenkul alım satım işini ticaret haline getirenlerden satış kazancı üzerinden Geçici Vergi, Kurumlar veya Gelir Vergisi ve satış tutarı üzerinden hesaplanan KDV (Katma Değer Vergisi) alınır. Gayrimenkul alım satımında ticari bir amaç yoksa şahsi ihtiyacın karşılanması ya da servetin korunması amacıyla yapılıyorsa elde edilen kazanç değer artış kazancı olarak değerlendirilir. Alındığı tarihten itibaren beş yıl içerisinde satılan gayrimenkullerin alım satım değerleri arasındaki fark kişinin kazancı olarak kabul edilir. İstisna tutarı düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden Gelir Vergisi hesaplanır.
Gayrimenkullerin alımından satımına kadar her aşamada yapılan sözleşmelerde ödenen damga vergileri, Çevre Temizlik Vergisi, Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunmasına Katkı Payı, çeşitli fonlar ile miras devirlerinde ödenen veraset ve intikal vergileri gibi kıyıda köşede kalmış vergileri bu sınıflamalara dâhil etmiyorum bile.
Yusuf Keleş / y.keles@zaman.com.tr
