Hafriyat, kentsel dönüşümü en büyük heyecanla bekleyen sektör. Türkiye genelinde 600 civarında şirketin faaliyet gösterdiği sektörde asıl büyük ekonomik hareketliliğin İstanbul ve diğer büyük kentlerde ortaya çıkması bekleniyor
Kentsel dönüşüm ile birlikte, bugün yılda yaklaşık 40 milyon metreküp hafriyatı bertaraf eden sektörün 10-15 kat birden büyümesi gündemde.
Türkiye’de var olan 18 milyon yapının yaklaşık yüzde 55’lik kısmının kentsel dönüşüm kapsamında yenilenmesi gündemde. Bununla birlikte yeni in-şaat projeleri de birbiri ardına yükse-liyor. Deyim yerindeyse Türkiye’nin hemen her yeri şantiyeye dönüşmüş durumda.
Bu durum da inşaat sektörünün tamamlayıcısı konumundaki hafriyat sektörünü büyütüyor, inşaat projelerindeki artış, yenilenen binalar, kentsel dönüşüm yasasının önümüzdeki dönemde çıkacak olması hafriyat sektörünün büyümesine destek verecek gelişmeler.
Yaklaşık 14 milyon nüfuslu İstanbul’da, ekonomik yatırım ve mevcut binalarda yapılan tadilatlardan çıkan inşaat atıklarından yıllık ortalama 20 milyon metreküp hafriyat çıkıyor.
Bu rakamın veri bulmanın güç olduğu sektörde Türkiye genelinde yıllık 40-50 milyon metreküpe ulaştığı tahmin ediliyor. İstanbul’da döküm yerlerinin merkeze yakınlığına göre metreküp hafriyat dökümünün fiyatları 20-30 TL arasında değişiyor. Diğer kentlerde ise bu rakam 5-15 TL’de kalıyor.
Bu rakamlardan yola çıkarak Türkiye genelinde hafriyat sektörünün büyüklüğünün 1 milyar TL’yi geçtiği tahmin ediliyor. Kentsel dönüşüm yasasının çıkması ile birlikte sektörün 10-15 katı büyüyeceği vurgulanıyor.
Keten İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Ferhat Keten, Türkiye genelinde yapılan inşaatların bütçelerinin yüzde 6-7’sinin hafriyata gittiğini, bu oranın toplu konutlarda yüzde 5’ler seviyesinde olduğunu söylüyor.
BELEDİYELERİN KONTROLÜNDE
Hafriyat alanda faaliyet gösteren firma sayısının 600 civarında olduğu tahmin ediliyor. Sektörde yaşanan hareketlilik nedeniyle bu alana yatırımcı ilgisi de bir hayli yoğun. Sektörde 20 yıldan bu yana faaliyet gösteren Önder Hafriyat’ın ortaklarından Tuncer Açıkgöz, hafriyat sektörünün her geçen yıl büyüdüğünü ve bu alana yatırımcı ilgisinin arttığını söylüyor.
Kentsel dönüşüm yasasının çıkmasının ardından inşaat projelerinde artış yaşanacağına dikkat çeken Açıkgöz, “Bu süreçte biz hafriyatçılara daha çok iş çıkacak. Döküm sahalarına olan talep daha da artacak. Şu anda döküm sahalarının yüzde 90’ı belediyeler tarafından işletiliyor. Özel sek-töre ait bir iki döküm sahası dışında tüm yerler belediyelerin denetiminde” diyor.
Özellikle İstanbul, İzmir, Ankara gibi büyük kentlerde çıkan hafriyatın bertarafı için döküm sahalarına ihtiyaç duyulurken daha küçük kentlerde hafriyatlar kent dışında herhangi bir yere boşaltılabiliyor.
YENİ SAHALAR YOLDA
Bundan yaklaşık beş yıl önce çıkarılan 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve “Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” ile il sınırlarında oluşan hafriyat toprağı ve inşaat yıkıntı atıkları bertarafının yönetimi belediyelere verilmişti.
O dönemde Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yapılan bu düzenlemeyle; Büyükşehir Belediyeleri tarafından yapılacak iyileştirme çalışmaları sonucunda kentlerde bulunan bu çukurların doldurularak ağaçlandırılması sağlanacaktı. Bununla da yeni sahaların ormana kazandırılması planlanmıştı. Bu durumun, kurumlar arasında diyalog ve görev paylaşımını beraberinde getirdiği, bu düzenleme ile de yetki karmaşasına son verildiği vurgulanıyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) kuruluşlarından biri olan İstanbul Çevre Koruma ve Atık Maddeleri Değerlendimıe San. Ve Tic. A.Ş. (İSTAÇ) kanalıyla İstanbul’da, 2011 yılında 20 milyon 140 bin 117 ton hafriyat bertaraf edildi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin tarifesine göre ton başına bertaraf bedeli sahanın merkeze uzaklığına göre metreküp fiyatı 15-30 TL arasında değişiyor.
Bu arada kentsel dönüşüm yasasının çıkmasının ardından hafriyat sektörü yeni dönüm sahalarına ihtiyaç duyacak. Bu konuda özellikle başta büyükşehir belediyesi olmak üzere yerel yönetimlerin çeşitli hazırlıklar yürüttüğü belirtiliyor. Artacak arazi ihtiyacına karşılık olarak İBB’nin yanı sıra özellikle Silivri, Şile, Kemerburgaz ve Karaburun lokasyonlarında yeni sahalar oluşturmak için çalışmalar yapıldığı kaydediliyor.
ÇEVRE KİRLİLİĞİ
Akçay Hafriyat’ın sahibi Savaş Akçay, bir kamyonun 20 ton hafriyat taşıdığını ve bunun bedelinin döküm yerinin merkeze uzaklığına göre 80 ile 200 TL arasında değiştiğini söylüyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İstanbul’da hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları depolama alanlarının sayısını artırarak, inşaat yıkıntı atıklarının çevre kirliliğine sebep olmasının önüne geçiyor. Çevre konusunda hayata geçirdiği projelerle kentin çehresini değiştiren Büyükşehir, çevre kirliliğinin önüne geçmek adına yaptığı denetimlerle, hafriyat atıkları için gösterilen alanlar dışında izinsiz hafriyat dökümüne de engel oluyor.
YENİ DÖKÜM ALANLARI
İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü uhdesinde bulunan, madencilik faaliyetlerinin sona ermesi neticesinde Orman İdaresi’ne teslim edilen sahalar, ilgili Kanun ve Yönetmelikler kapsamında Orman İdaresi tarafından Büyükşehir’e tahsis ediliyor. Tahsis edilen sahaların döküm alanına dönüştürülmesi çerçevesinde yapılan çalışmaların akabinde, yeni döküm alanları hizmete alınıyor. Döküm alanlarının hafriyatlarla doldurulmasının ardından bölge ağaçlandırılarak doğal yapısı bozulan alan rehabilite edilmiş oluyor.
Hayata geçirilen bu proje ile İstanbul’a devam eden inşaatlardan çıkan yıkıntı ve hafriyat atıkları çevre kirliliğinin önüne geçilecek şekilde depolanıyor ve hafriyatla dolan depolama sahaları da ağaçlandırılarak doğal yaşama kazandırılıyor.
İSTANBUL’DAKİ EN BÜYÜK DÖKÜM SAHALARI
– Silivri İlçesi Seymen Köyü’ndeki 537 No’lu bölme (1 milyon 227 bin metreküp depolama kapasiteli.)
– Silivri ilçesi Seymen Köyü’ndeki 473 No’lu bölme (4 milyon 247 bin metreküp depolama kapasiteli.)
– Şişli ilçesi Ayazağa Köyü, Dereboyu Mevkii, 40 No’lu bölme (4 milyon 405 bin metreküp depolama kapasiteli.)
– Eyüp İlçesi Ağaçlı Köyü, 52 No’lu bölme (4 milyon 405 bin metreküp depolama kapasiteli.)
– Şile ilçesi Kurnaköyü, 30-38-75 No’lu bölmeler (1 milyon 401 bin metreküp depolama kapasiteli.)
– Şile ilçesi Yeşilvadi Orman işletme Şefliği, 43 No’lu bölme (120 bin metreküp depolama kapasiteli.)
– Şile ilçesi Yeşilvadi Orman işletme Şefliği, 101 ve 103 No’lu bölmeler (62 bin metreküp depolama kapasiteli.)
– Beykoz ilçesi Paşamandıra Köyü 246 ve 247 No’lu bölmeler (247 bin metreküp depolama kapasiteli.)
Levent Gökmen / EKONOMİST
