Başbakan’ın Erciş ve Van’da katıldığı anahtar teslim töreni, yalnız depremzede konutlarının kapısını mı açıyor? Bana göre fazlası var… Vanlı, depremin zihnindeki kırılmasıyla beliren gelecek kavşağında daha iyi bir yarını seçmiş
Deprem sonrasında en fazla duyduğumuz cümle, “unutmayacağız, unutturmayacağız” idi. Burada anlatılmak istenen, deprem gibi korkunç bir afetten yeterli dersleri çıkarmak ve yaraları sarma sürecinde atıl kurumları da harekete geçirmek idi.
Depremin yıktığı Van’da bugün, 5 yıldızlı bir otel yükseliyor.
Geçen yıl inşaat halinde idi ve şimdi faaliyete geçti. Elite World Van’ın modern mimarisi, yüksek hizmet standartları, Van’ın bir sonraki adımının hangi yöne olduğunun da habercisi… Otelin sahibi Emel Erik Hanım, “Amacımız, Van’ı bölgenin kongre turizm merkezi haline getirmek” diyor.
Peki ya deprem ve terör algısı? “35 milyon doları biz kentin geleceğine yatırdık. 460 yatağımız var ve 150 istihdam sağladık, depreme ve terör belasına bizim cevabımız bu.”
Bizzat Başbakan’ın talimatıyla depremde zarar görmüş işletmelere gereken desteğin verilmesinde, KOSGEB de devreye sokulmuş, depreme yönelik kredi ihdas edilmişti.
KOSGEB’in çağrısına uyan 9 bin kişiden ancak 4 bini bankalardan kredi alabildi.
KOSGEB’in Van sınavı
Bankalar, zaten krediye fazlaca ihtiyacı olmayan ve teminat sorunu bulunmayanlara “okey” verirken, gerçek ihtiyaç sahipleri reddedilmiş veya beklemeye alınmış. 30-100 bin liralık, 1 yıl ödemesiz, faizsiz 3 yıllık krediyi, ihtiyacı olmadığı halde alıp bankalara mevduat olarak yatıranlardan şikâyet edenler hayli fazla. Kısaca bankalar ve KOSGEB, deprem derslerinde geçer not alamayan kurumlarımız…
Şehrin kırılma noktası
Her şeyin, kendine uygun düşen bir “kırılma noktası” vardır. Tıpkı optik fiziğindeki gibi, bu kırılma noktası, “herkesin kendi dalga boyunda” gerçekleşir. Yeni Anadolu gözlem yolculuklarımda, bu kırılım serüvenini, mukayeseli görebiliyor insan. Örneğin depremde yıkımına bugün de yeniden ayağa kalkışını görmeye geldiğim Van… Milyonlarca yıl o göl oradadır. Binlerce yıl Vanlılar da orada. Göl de kent de zamanın eriticiliğine bir şekilde karşı koyabilmiş. Depremde yıkılmış ama yine küllerinden var olmuş. Nitekim bu yüzden oradalar zaten. Sorun; var olmanın şeklinde…
DAP: Tabletleri burada yapalım
Doğu Anadolu Projesi GAP benzeri bir mega rüya… Kapsadığı üç havzadan biri de Van’da… Başkanı Adnan Demir ile sohbet ediyoruz. “neden elinde tuttuğun i-Pad, Van’da üretilmesin?” diyor. Peki ya yetişmiş insan gücü? Demir’e göre, bunu eğitimle kısa sürede çözebilir Van. Hızlı tren, yakın gelecekte bu kenti de kapsadığında, elektronik montaj hatlarının Van’a gelmesi işten bile değil. Ancak ben buna fazla katılamıyorum. Zira yakın geçmişte gördük ki her yöreyi eşit kalkındırma gayretini, tek bakış açısına ve tekdüze sanayilere bırakan kalkınma çabalarımız, işe yaramadı. İstanbul’da ne varsa Van’da da olsun derken, bütün sektörleri teşvik etmek, aptalcaydı. Maliyetini yüksek enflasyonlar borçlanma ile ödedik. Durum, şimdi farklı. Van’ın geleceği, zaten onu var eden genlerinde yatıyor. Deprem, bunları açığa çıkardı. Ankara’dan bakınca DAP görüyoruz ancak yöreye gelince her sanayinin burada yeşeremeyeceğini anlıyoruz.
Akdamar şansı ve turizm
Akdamar’da geçen yıl yapılan ayin, Van için önemli bir kırılma noktası yaratmış. Bunu, kentin “gelecek beklentisinde” hissedebiliyorsunuz. Kırılma noktası çünkü Van’a dair “farkındalığı” bir anda zirveye ulaştırmış… Elinize bir dünya haritası alın. En büyük ölçeklisinde dahi, Van Gölü’nü fark edebilirsiniz. Ancak aklınıza, uçağa atlayıp burayı ziyaret etmek gelmez. Zira deprem gibi felaketler dışında, farkındalığın derecesi, aktivasyon enerjisi üretemeyecek kadar siliktir. Fakat 95 yıl aradan sonra Van- Gölü’nün Akdamarı’nda kadim bir ritüeli yerine getirirsen durum değişir. Algılar da değişir. Bugün gelinen noktada Van, farkındalık sorununu çözme yolunda kendine bir fırsat yaratmış bulunuyor. Deprem, zihinlerdeki “kırılma” ile zaten vites büyütmek zorunda kalmıştır. Bu yüksek vitesi sürdürebilir ve bilinirliğini, “beğenilirlik” ile destekler ise yeni bir Van’dan söz edebileceğiz. Eski Anadolu’da bir bilge, “zihnin gözüyle görünenler” der, “asla yok edilemez.” Zihnin gözündeki bu ritüelin, Van’a dair yeni varoluş öykülerini yazma yolunda bir başlangıç olacağını hissediyorum. Öyle bir varoluş ki, doğası var, istifade edebilen… Tarihi var, tanıtabilen… Gölü var, yararlanabilen…
Vanlı’nın kalıcı zenginlik algısı
Ancak, Akdamar ile inanç turizminde mevcut konaklama kapasitenizi 10’a katlayabilir fakat kalıcı bir zenginlik için her şeyi Akdamar’dan bekleyemezsiniz. Van kentinin akilleri beklentiyi, daha nitelikli bir düzeye taşımış bulunuyor. Eğer deniz ölçeğinde gölünüz, binlerce yıllık tarihiniz ve yerel değerleriniz varsa, Van’a özgü bir yürüme koridoru inşa edebilirsiniz. İŞGEM’in vizyoner başkanı Mahmut Gedik’le birlikte, bundan 2 yıl önce tersanesinde ziyaret ettiğimiz bir girişimcimiz, beş yıl sonraki Van Gölü tipi tekne tasarımlarında bahsediyordu. Üstelik henüz gölün üstü teknelerle dolup taşmadan… Kırılma noktası, eğer ona hazırsanız, bahtınızı dönüştürür. Değilse, kırıldığınızla kalırsınız. Ekonomik krizler, kırılma noktasıdır. Siyasi darbeler, kırılma noktasıdır. Deprem, kırılma noktasıdır. Ve bugün Van’daki bizlerin zihninden artık bir fay hattı geçiyor. Bunun anlamı, yeniden varoluşta yüksek vitese geçmektir. Bugün Van, ileri atılmaya hazır bir zemberek yayı gibi. Peki, bu zenginlik getirir mi? Cevap, Van’ın bu zihin yapısına ne kadar hazır olduğuna bağlı ve yarın, farklı zihinlerin başardığı örnek hayvancılık girişiminden söz edeceğim.
ŞEREF OĞUZ / Sabah.com.tr
