Çalışma saatlerinin haftalık 45 saatten 40 saate indirilmesi konuşulurken milyonlarca çalışanı ilgilendiren bu tartışmanın sonucu merakla bekleniyor. Peki, dünyada diğer ülkeler kaç saat çalışıyor?
Türkiye’de çalışma saatlerinin haftalık 45 saatten 40 saate indirilmesine ilişkin bir düzenleme gündemde. Konuşulan bu düzenleme, her gün işe giden milyonlarca çalışanı ilgilendiren bir konu ve bu tartışmanın sonucunda nasıl bir karar alınacağı merakla bekleniyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Bakan Vedat Işıkhan’ın mesai saatlerinde gerçekleştirilecek değişikliklerle ilgili geçtiğimiz günlerde verdiği mesajlar sonrasında gündeme gelen konu hakkında İş Kanunu’nda ve ilgili diğer mevzuatta da değişiklik yapılması planlanıyor. Çalışma kapsamında çalışma saatlerinin tüm sektörlerdeki çalışanlar için 35 – 40 saate indirilmesi planlanıyor. Dağınık olan mevzuatın yeknesaklaştırılması da planırken yıllık izinler gibi konuların da planlamaya dahil edilmesi hedefleniyor.
4857 sayılı İş Kanunu 63. maddesinde, haftalık çalışma en çok 45 saat olarak belirlenmiş durumda. Memurlar için ise farklı bir düzenleme söz konusu. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu kapsamında memurların haftalık çalışma süresi 40 saat ve haftada 5 gün olarak düzenlenmiş durumda. Basın İş Kanunu ve Denizcilik İş Kanunu ise haftalık çalışma süresini 48 saat olarak düzenliyor. Günde 11 saatten fazla çalışmak ise kanunen yasak. Ayrıca belirtilmeli ki iş sözleşmesinde yazan günlük ve haftalık çalışma saatinin aşılması durumunda işveren, işçinin çalıştığı süre için ekstra mesai ücreti ödemek zorunda.
Dikkat çekmek gerekiyor ki bu durum, haftalık azami çalışma saatine yönelik bir düzenleme ve işveren ile işçi arasında azami çalışma saatinin altında bir anlaşma yapılması mümkün çünkü bu, İş Kanunu tarafından iş ilişkilerinde daha güçsüz taraf olarak kabul edilen işçinin faydasına olan bir durum.
Görüldüğü üzere mevzuatta yeknesak bir düzenleme söz konusu değil ve bu durum uygulamada eşitsizliklere yol açabiliyor. Özel sektör şirketlerinin büyük bölümü işçilerini haftada 45 ya da 48 saat çalıştırırken devlet memurları 40 saatlik çalışma saatine uyuyorlar. Bir başka nokta ise ekstra mesai ücreti gibi mevzuatta düzenlenmiş konular üzerinde bile uygulamadan çok durulmaması ve bunların uygulamada mülga hale getirilmesi. Özellikle özel sektör çalışanlarının çalışma koşullarını daha modern hale getirmek için bir düzenlemeye ihtiyaç duyulduğu bir gerçek zira yürürlükteki mevzuat 21 yaşında ve modern dünyanın ve çalışma hayatında yaşanan değişikliklerin ihtiyaçlarını karşılamaktan uzak.
Dünyadaki modern örnekler neler?
ABD’de azami çalışma saatleri konusunda bir düzenleme bulunmamakla birlikte 7 günlük sürede günde 8 saat olmak üzere haftada toplam 40 saatlik çalışma süresi hem tavsiye edilen, hem de en çok uygulanan yöntem. Ekstra çalışma saatleri için ise günlük 10 saate dek alınan ücretin yüzde 150’si, 10 saat ve üzerinde ise yüzde 200’ü ödeniyor. Covid-19 pandemisi sonrasında uzaktan çalışma ya da hibrit çalışma modelleri de ülkede hızla yaygınlaşmaya devam ediyor.
Avrupa Birliği’nde (AB), üye ülkeler için uyulması zorunlu olan çatı düzenlemeler bulunmakla birlikte, AB üyesi ülkeler bu çatı düzenlemeleri ihlal etmeden ülke içi yasal düzenlemeleri belirlemekle yükümlüler. AB’de haftalık çalışma saatleri 5 iş günü ve günde 8 saat olmak üzere haftada toplam 40 saat olarak düzenlenmiş durumda. Ekstra mesailer dahil haftada 48 saatten fazla çalışmak ise yasak. Ek mesai ücreti ise genellikle alınan ücretin yüzde 150’si ya da 200’ü olarak ödeniyor. Burada ek olarak belirtmek gerekiyor ki AB bünyesindeki çalışanlara asgari 4 haftalık ücretli izin verilmesi de bir zorunluluk ve bu günler hesaplanırken hafta sonları ve tatil günleri dışarıda bırakılıyor. Covid-19 pandemisi sonrasında hibrit ya da tamamen uzaktan çalışma modelleri hayli popüler iken işveren ve işçi arasında esnek çalışma saatleri de belirlenebiliyor.
Ayrıca haftada 4 gün çalışma imkanı sunan model Belçika’da yasalaşmış durumda. Verimliliği artırdığı gerekçesiyle uygulanmak istenen bu model, Hollanda ve Almanya gibi ülkelerde de deneniyor.
Hamit Alp Ünlühamitalpunlu@doviz.com
Hamit Alp Ünlü, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunudur ve Berlin Humboldt Üniversitesinde uluslararası uyuşmazlık çözümü üzerine master yapmıştır. Mesleği gereği güncel gelişmeleri takip etme hevesiyle finansal piyasalara başlayan ilgisi özellikle forex alanına yoğunlaşmıştır.
