Hayvan Barınakları: Ahırlar
Ülkemiz süt sığırı işletmelerinin en önemli sorunlarından biri ahırların yapımıdır. Üreticilerimiz çoğu zaman pahalı damızlık hayvan almaktabeslemeye yeterince özen göstermekte hastalıklara karşı duyarlı davranmakta ancak sağlıklı ahır yapımına gerekli özeni göstermemektedir. Halbuki verimli ve sağlıklı hayvanların modern ahırlarda barınma zorunlulukları vardır. Hayvancılığa barınakların yapımı ile başlanır. Barınak sağlıklı olursa başarı şansı artar. Tersine ilkel ve yanlış yapılırsa sorun üreticinin baş belası olur. Hatalı barınakların sonradan düzeltilmesi çok zor yada imkansızdır. Dolayısıyla ahır tekniğine uygun olarak inşa ettirilmeli ve uygun özelliklere sahip olmalıdır.
Hayvan Barınakları: Ahırlar
Gelişmiş ülkelerde planlı ve sağlıklı barınak üreticinin altyapısı üretimin sigortasıdır. Üretimin düzgün bir biçimde yapılmasının sağlanması ve ucuzlatılmasında ilk düşünülen konu modern barınak yapımıdır. Süt sığırları için planlı ve uygun ahır yapımı oldukça önemlidir. Çünkü işletmenin değerli ve hassas olan hayvanlarını belli bir disiplin altında uzun süreli barındırmak gerekli olan bir çok işlemi belli bir düzen içerisinde gerçekleştirmek zorunluluğu vardır. Ahır hayvanların sağlıklı ve yüksek süt verimi sağlayacağı yem dağıtımı gübre temizliği sağım ve diğer bakım işlerinin kolaylıkla yürütülebileceği bir mekan olup süt sığırı işletmelerinin can damarıdır. Bu nedenle ahırların planlanmasına büyük özen gösterilmelidir. Ahır planlaması denilince sadece sağılır ineklerin barınacağı yapı düşünülmemelidir. İşletme bir bütün olarak ele alınmalı sağılır inek ahırı yanında buzağı dana düve ve kuru ineklerin barınacağı ahırlar ile ot silaj katı-sıvı gübre depoları çeşitli koruma yapıları işletme sahibi yada çalışacak işçinin barınacağı evin de birlikte düşünülmesi gerekir.
Ahırların yapımında aşağıdaki hususlar gözönüne alınmalıdır
1. Barınacak hayvanların temiz hava sıcaklık ve nem gibi çevre isteklerinin en iyi biçimde karşılamasına
2. Hayvanların yaşam tarzına ve davranışlarına uygun olmasına
3. Ahır içerisinde esas olan yemleme sağım gübre temizliği ile diğer bakım işlerine yönelik işlerin kolayca yapılmasına ve işgücü gereksinimin en aza indirilmesine
4. Ahır ve elemanlarının yapım maliyetinin ucuz olmasına
5. Ahır içerisinde sürü yönetiminin kolay yapılmasına
6. Ahır tipinin mekanizasyon ve teknoloji uygulamasına yatkın olmasına özen gösterilmelidir.
Ahırlarda aşağıdaki şartlar sağlanmalıdır
1.Ahırlarda durakların uygun ölçülerde olması
2.Ahır sistemlerine göre yemlik ve sulukların yeterli ve uygun ölçülerde olması
3.Sığırlarda önemli problem olan solunum sistemi hastalıklarını azaltmak için ahırın havalandırmasının yeterli olması
4.Metabolizma hastalıklarını önlemek için özellikle gebeliğin son dönemlerinde serbest gezinecekleri alanların olması
5.Düşüp kaymalarını çeşitli ayak hastalıklarını ve mastitisi önlemek için uygun zeminin seçilmesi ve bol altlık bulundurulması
6.Doğum buzağı ve karantina bölümlerinin bulunması
7.Kapılarda eşik bulunmaması
8.Kapı girişlerinde antiseptik içeren ayak banyolarının bulunması gereklidir.
İklim etmenleri hayvan organizmasını çeşitli yönlerden etkilediğinden barınakların yapımında önemi büyük olmaktadır. Bu nedenle bölge iklim koşulları iyice incelenerek hayvan sağlığı ve verimi üzerindeki olumsuz etkileri ekonomik sınırlar içerisinde giderebilecek barınak tipleri üzerinde durulmalıdır. Süt sığırı ahırları bölgenin iklim koşulları ve işletmecilik anlayışına bağlı olarak 3 farklı tipte planlanabilmektedir:
1.Bağlı duraklı ahırlar
2.Serbest açık ahırlar
3.Serbest duraklı ahırlar
İşletmecilikte başarı iyi bir projelemeye ve kaliteli bir inşaata bağlıdır. Ahır ve ünitelerinin uzmanlarca planlanması ve projelenmesi gerekir. İnekler duraklı ahır tipinde inek sayısına bağlı olarak düzenlenen duraklarda dinlenirler. Barınakta uygun şartlar sağlanmadan kârlı bir hayvancılık yapılamaz. Kapalı ve bağlı duraklı süt sığırı ahırlarında yeteri kadar havalandırma ve aydınlatma sağlanamayıp yem kısıtlı yanlış ve besleme değeri yönünden yetersiz kalitede verildiğinde hastalık riski artmaktahayvanların verimi düşmekte ve yetiştirici kısa sürede zarar ederek işletmesini tasfiye etmektedir. Bir hayvanın sağlıklı olabilmesi için öncelikle uygun çevre şartlarının sağlanması gereklidir. Çevre şartlarının uygun olmadığı ortamdaki sığırın verimi azalacağı gibi hastalıklara yakalanma ihtimali artacaktır. Hayvan verimine etkili olan en önemli çevre koşulları; sıcaklık bağıl nem ortam havasının bileşimi havalandırma kapasitesi hava akım hızı ve aydınlatmadır.
Ahır havasının sıcaklığı ve nemi nasıl olmalıdır?
Sıcaklık hayvanların fizyolojik etkinlikleri sağlık ve verimleri ile barınakta çalışan işçilerin sağlığı yönünden en önemli çevre koşuludur. Süt sığırları için çevre sıcaklığı geniş sınırlar içerisinde değişmektedir. Bu sınır sığırların barındıkları ahırların kapalı ve açık olmasına göre ayrıcalık gösterir. Kapalı ahırlarda 10-15°C arası en uygun sıcaklık değeridir. Zorunlu durumlarda bu değer 7°C’ye kadar inebilir. Daha düşük sıcaklıklar ahır içerisinde nem yoğunlaşmasını artırması ve uygun olmayan bir çalışma ortamı yaratması nedeniyle istenmez. Sığırların açık ahırlarda barındırılmaları durumunda sıcaklığın 0°C’nin altına düşmesi büyük bir sorun yaratmaz. Ancak dikkat edilmesi gereken nokta; ani sıcaklık değişimlerinin sığır sağlığı ve verimi üzerine yapacağı olumsuz etkilerle karşılaşılmasıdır. Alıştırmış olmak ve yeterli yem vermek şartıyla –25 dereceye kadar inen ısılarda bile süt sığırlarının verimlerinde önemli bir düşme olmaz sağlıkları bozulmaz. 25 0C’yi bilhassa 35 0C’yi geçen sıcaklıklar hayvanları rahatsız etmekte süt verimi ve sütün yağ oranı düşmektedir.
Aşırı sıcaklarda hayvanları rahatlatıcı önlemler (gölgelik fanlarla havanın sirkülasyonu su püskürtme vb.) alınmalıdır. Çoğu yetiştiricinin ahırında olduğu gibi havasız pis kokulu nemli ve aşırı sıcak ahırlarda hayvanları tutmak onlara eziyet olup sağlıklarını sürdürmelerine ve verimli olmalarına imkan yoktur.
Hayvanlar soğuk ve düşük nemli ortamlara daha kolay uyum yapabilmelerine karşın nemli sıcak ortamlarda önemli ölçüde rahatsız olurlar. Yeterince havalandırmanın yapılmadığı fazla nemli ahırlarda yalıtım da iyi değilse yapı elemanları üzerinde yoğunlaşan nemin hayvanlar üzerine damlaması hayvanları çok rahatsız ederek hastalanmalarına ve verimlerinin düşmesine neden olur.
Yüksek sıcaklık ve bağıl nem hayvanlarda yem yeme isteğini azaltacağından hayvan veriminde büyük oranda düşüşler kaydedilecektir. İyi bir havalandırma sisteminin kurulması gerektiğinde soğutma sistemiyle ortam sıcaklığının düşürülmesi ve iyi bir yapı yalıtımıyla bu sorun giderilebilir.
Ahırlarda uygun çevre koşulunun sağlanmasında yapı elemanlarından kaybolan ısı miktarını azaltıcı önlemlerin yanında yeterli havalandırma yapılması zorunludur. Havalandırma ile barınak içerisinde bulunan sıcak ve kirli hava dışarı atılmakta hayvanların yaşam ve verimini sürdürebilmesi için gerekli oksijen sağlanmakta ve zararlı gazlar istenmeyen kokular ve havada bulunan zararlılar uzaklaştırılabilmektedir. Ayrıca nem düzeyi de ayarlanabilmektedir. Ahır havadar ve aydınlık olmalı kesinlikle hava cereyanı olmamalıdır.
Ahırlarda aydınlatma
Ahırlarda sağlanması gereken iklim koşullarından bir diğeri de ışıklamalıdır. Aydınlatma doğal yada yapay yoldan gerçekleştirilebilir. Aydınlatma ile yemleme ve iş kolaylığının sağlanması amaçlanır. Doğal ışıktan yararlanmak için ahır duvarlarına eşit aralıklarla pencereler yerleştirilir. Doğal aydınlatmada pencere yüzeyinin hesabında bölgenin iklim koşulları dikkate alınmalıdır. Çoğunlukla ahır tabanının 1/15-1/20’si genişliğindeki pencere yüzeyi yeterli aydınlatmayı sağlar. Soğuk bölgelerde bu oran 1/25’e kadar düşürülebilir. Yapay aydınlatmada elektrik ampulleri ve flouresans lambalar kullanılmaktadır. Yapay aydınlatmada 100 lux’lük bir ışık şiddeti yeterli kabul edilir. Bunun için ahır tabanının 1 m2’sine 25-30 watt’lık ışık kaynağı önerilir.
Ahırlarda temizlik
Süt sığırcılığı işletmelerinde verimli ve sağlıklı bir üretim için gübrenin günlük olarak ahırdan uzaklaştırılması gerekir. Ahır tabanı mümkün olabildiğince temiz ve kuru olmalıdır. Gübre katı sıvı yada karışık bir şekilde temizlenebilir. Bu ahır sistemi ve taban düzenlemesi ve gübre işletim sistemiyle yakından ilgilidir. Aşırı yumuşak veya aşırı sert tabanlardan kaçınılmalıdır. Gübre temizliğinde 3 farklı sistem yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlar; traktör ve mekanik küreyicilerle ızgara tabanlı zeminde ve basınçlı su uygulaması ile yapılan temizlemelerdir. Ahır özellikle doğum yerleri ve buzağı bölmeleri sürekli temiz tutulmalıdır.
