“Marmara Bölgesi için sinyalimiz hazır” diyen Prof. Mustafa Erdik, İstanbul’un depremin merkezinin uzaklığına bağlı olarak 3 ila 15 saniye öncesinden uyarılacağını söyledi
Bir yıl içinde Marmara’da cep telefonlarına da erken uyarı sinyali gönderilebileceğini belirten Erdik “Bu sürede erken uyarı sistemi tüm Türkiye’de hazır hale gelecek” dedi
Deprem erken uyarı sisteminin hazır olduğunu belirten Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü (BÜ-KRDAE) Müdürü Prof. Dr. Mustafa Erdik, “Marmara Bölgesi için sinyalimiz hazır. Bir yıl sonra tüm Türkiye’de erken uyarı sinyali hazır hale gelecek” dedi. Sistemin ne kadar başarılı olduğunun büyük bir depremde test edileceğini belirten Erdik “Henüz Marmara’da test edilmedi. Ama teorik olarak alarm testi yapıldı. Uçlar bağlı olursa sistem çalışacak” diye konuştu.
Erken uyarı sinyalinin de bir yıl içinde Marmara Bölgesi’nde cep telefonlarına SMS olarak, e-posta olarak iletilmesine çalıştıklarını anlatan Erdik, talep edilirse, Japonya’da olduğu gibi “deprem oluyor” sinyalini televizyondan da verebileceklerini belirtti.
Prof. Erdik, erken uyarı sistemiyle ilgili sorularımıza şu yanıtları verdi.
Dünyadan geride değiliz
Deprem erken uyarı sistemi çalışmalarına ne zaman başlandı?
Japonya erken uyarı sistemini 2007 yılında kurdu. Tüm dünyada yeni bir çalışma bu. Biz de ülke olarak geri değiliz aynı anda başladık. Boğaziçi Üniversitesi tarafından 1998’de (1999 Kocaeli depreminden önce) yapılan İstanbul Deprem Acil Müdahale ve Erken Uyarı sistemi kurulması girişimleri, 1999 Kocaeli ve Düzce depremlerinden sonra, Bakanlar Kurulu’nun kararıyla gerçekleşmiştir.
Sistem nerede konumlandırıldı?
– Projenin “erken uyarı” kısmıyla ilgili olarak İstanbul’da hasara neden olabilecek büyük bir deprem yaratma potansiyeline sahip fay hatlarına en yakın yerlere 10 adet kuvvetli yer hareketi istasyonu kuruldu. Bu istasyonların yerleri istasyon emniyeti, veri nakil emniyeti ve fay hattına yakınlık gibi lojistik kriterler göz önünde bulundurularak Adalar, Tuzla, Yalova, Gebze ve Marmara Ereğlisi gibi mahallerde konumlandırıldı.
Hangi kurum ve kuruluşlarla görüşmeler tamamlandı?
– Deprem erken uyarı servisinin kullanımı husunda İGDAŞ ile görüşme ve çalışmalar tamamlandı. Benzer şekilde, İstanbul Tüp Tünel olarak adlandırılan MARMARAY ulaşım sistemin de deprem emniyetinin sağlanmasında deprem erken uyarı sinyalinden faydalanılacak. Ankara-İstanbul hızlı tren için de bu sistemin kurulması yönünde çalışmalarımız sürüyor.
Tüm ülkeye yayacağız
Bu sistem sadece Marmara Bölgesi için mi?
– Evet. Ancak biz bu erken uyarı sistemini tüm Türkiye’ye yayma çalışmalarına başladık. Bunun için DPT ile gerekli görüşmeleri yaptık. Bir yıl sonra tüm ülkeye bu sinyali vermeye başlayacağız.
İnsanlar da bundan faydalanabilir mi?
– Faydalanabilir. Japonya’da deprem erken uyarı sinyalinin alınmasını takiben televizyon ekranlarında, radyoda ve bazı GSM servisini kullanan cep telefonlarına anında özel bir mesaj veriliyor. Japonya’da körfezde deprem oldu. Uzaklığı 370 kilometre. Depremin Tokyo’ya gelmesi 45 saniye. Sistem bunu önceden hesaplıyor ve sonra SMS gönderiyor. Kritik tesisler, ulaşım otomatik olarak duruyor. İnsanlar o an korunabildikleri kadar korunabiliyorlar. Masanın altına girmek, büyük bir eşyanın yanında durmak gibi.
Biz de bu konuda çalışmalar yürütüyoruz. Bir yıl içinde Marmara’da bu sistemi kuracağız. Bu konuda çalışmalarımız tamamlanmak üzere. Ancak asıl amaç kritik tesisler sanırım.
– Evet. Bu erken uyarının asıl amacı kritik kurum ve kuruluşlar. Bir deprem oluşumunun kaynağa en yakın konumlarda belirlenerek ilgili kurum ve kuruluşlara otomatik olarak iletilmesi ile yüksek gerilim hatlarındaki akımın kontrollü kesilmesi, kritik kimyasal üretim yapan fabrika, nükleer tesis ve rafinerilerin tehlike yaratabilecek (yangın, patlama, tehlikeli madde kaçağı gibi) faaliyetlerinin durdurulması, metro ve banliyö trenleri gibi toplu taşıma araçlarının durdurulması, tüp geçit ve köprü sinyalizasyonlarının uyarılarak gerekli tedbirlerin alınması, gaz dağıtımın kapatılması v.b. gibi tehlikenin azaltılması yönünde çok önemli tedbirlerin alınması…
İlgi gösteren başka kurumlar var mı?
– Endüstriyel tesis ve işletmelerde, büyük alışveriş merkezleri, gökdelenler v.b. gibi özel yapılarda kurulacak “Deprem Alarm Sistemi”, büyük bir deprem tarafından oluşabilecek kuvvetli yer hareketlerinin işletme veya tesisleri etkilemesinden birkaç saniye öncesinden uyarı sağlayabilir.
Bu kısa zaman, depreme karşı koruyucu sistem tasarımında önemli rol oynar ve bu zaman süresi içerisinde sağlanan uyarı (alarm) sinyali ile, otomatik olarak, elektrik sistemlerinin kapatılması, gaz dolum ve depolama tesislerinin otomasyonunun uyarılması, yapı içerisindeki asansörlerin katta durdurulması, kapıların ve geçişlerin açılması v.b. gibi benzer görevlerin yapılabilmesini mümkün kılar. Benzer çalışmalarımız Trakya Elektrik, İşBankası İŞKULE ve Kanyon binasında mevcuttur.
Maliyeti 25 bin dolar
Maliyeti nasıl hesaplanıyor? Yaklaşık olarak.
– Tabii ki projeye göre değişmekte. Fakat, bu şekilde lokal olan deprem alarm sistemleri ortalama 20 – 25 bin dolar civarında maliyet gerektirir.
‘Depreme yazılım karar veriyor’
Sistem şöyle çalışıyor: Deprem istasyonları, 24 saat boyunca, sürekli olarak kaydettiği verileri BÜ-KRDAE Ana Veri Merkezi’ne aktarıyor. Gelen veriler, ana merkezdeki bilgisayarda çalıştırılan özel bir yazılım tarafından sürekli ve otomatik olarak kontrol ediliyor. Depremin olup olmadığına yazılım karar veriyor. Ardından da sistem otomatik olarak üretilen alarm sinyalini kullanıcıların bilgisayarına aktarıyor. Erken uyarı sinyali, fayın yırtılma şekil ve özelliklerine, deprem kaynak parametrelerine ve kullanıcının konumuna bağlı olarak İstanbul ili için 3 saniye ile 15 saniye arasında değişiyor. Sistemin kurulu olduğu kuruluşta uyarı sinyalini alan bilgisayarın komutası sayesinde, emniyetli durdurma sistemleri devreye giriyor ve tehlike doğurabilecek işlemler anında kesiliyor.
‘Kentteki hasarı anında öğreneceğiz’
Erdik, “Acil Müdahale Sistemi” projesi hakkında da şu bilgileri verdi: “Proje’nin ‘Acil Müdahale’ kısmı çerçevesinde İstanbul’un yoğun yerleşim, ticaret ve sanayi bölgelerinde seçilmiş konumlara 100 adet kuvvetli yer hareketi istasyonu kuruldu. Bu istasyonlar sayesinde kuvvetli yer hareketinin yerel dağılımı tesbit edilecek. Bilgisayar ortamında ilk 5 dakika içerisinde yapılan bir ilk hasar değerlendirmesi ile depremin İstanbul’da nerelerde ne kadar hasar yaptığı ve can kayıpları tahmin edilecek. Bu hasar haritalarının anında çıkarılması müdahalenin hızlı yapılması için çok önemli.”
‘Kritik tesislerde zorunlu tutulmalı’
Kandilli Rasathanesi Deprem Araştırma ve Eğitim Enstitüsü yetkilileri, kritik tesislerin başvurusu hakkında şunları söyledi: “Bu sistemin asıl kurulma amacı kritik tesisler. Bunlar arasında petrol tesisleri, kimya tesisleri, rafineriler, dolum tesisleri başta geliyor. Biliyorsunuz Yalova’daki AKSA tesisi 17 Ağustos 1999 depreminde çevresine kimyasal zehir saçtı. Hatta yanındaki topraklarda uzun süre tarımsal üretim yapılamadı. Bu kullanıcı talebinin arttırılması için kritik tesislerin erken uyarı sistemini
kurmaları zorunlu hale getirilmeli.”
Milliyet/Önay Yılmaz
