Deprem, hiç beklenmeyen bir anda hayatımızı her anlamda “sarsan” doğal afettir. Öngörülemeyen ve önlenemeyen ölümcül bu doğa olayına karşı alınabilecek önlemler, can ve mal kaybını önleyebilir.
Bunun için deprem öncesi, deprem sırasında ve deprem sonrasında bazı şeyler yapmak gerekiyor. Depremlerdeki zararları en aza indirmenin birinci unsuru depreme dayanıklı binalar inşa etmek veya sağlam binalarda oturmaktır. Unutmayın ki; deprem değil, bina öldürür! Diğer önlemlere göz atalım!
Deprem Öncesi Yapılması Gerekenler
- Her şeyden önce ikamet edilen binaların yapı tekniğine ve inşaat yönetmeliğine göre inşa edilmesi, depreme dayanıklı olarak tasarlanması gerekiyor.
- Binaların veya evlerin sağlamlığı kontrol ettirilmeli; gerekirse güçlendirilmelidir.
- Evlerdeki dolapların üzerine konulan eşyaların deprem sırasında düşüp zarar vermemesi için tutucu malzemeler ile sabitlenmelidir.
- Tavana ve duvara asılan avize ve klima gibi eşyalar, ağırlıklarını taşıyabilecek şekilde asılmalıdır.
- Soba ve elektrikli ısıtıcılar bulundukları yere sabitlenmelidir.
- İçinde ağır eşyalar bulunan dolapların kapakları kilitli tutulmalı veya deprem sırasında açılması önlenmelidir.
- Kırılabilecek cam veya porselen süs eşyaları düşüp kırılamayacak yerlerde tutulmalı veya sabitlenmelidir.
- Doğalgaz vanası, elektrik sigortaları gibi ekipmanlar gaz kaçağı ve yangına karşı otomatik hale getirilmelidir.
- Deprem sırasında evden ve binadan çıkış için kullanılacak yerler belirlenmeli, bu yerlerdeki engeller ortadan kaldırılmalı, bu bölgelere herhangi bir eşya konulmamalıdır.
- Binadan çıkış kapıları ve yolları geniş olmalı, acil çıkışların yapılacağı kapılar kilitli bırakılmamalı ve bu çıkışların güzergâhları fosforlu ışıklandırmalarla belirtilmelidir.
- Acil çıkış güzergâhlarına elektrik kesintilerinde devreye giren şarjlı aydınlatmalar yerleştirilmelidir.
- Evlerdeki önemli evrakların birer kopyaları, su geçirmez bir torbada saklanmalıdır.
- Kullanılmayan ziynet eşyaları, altın gibi değerli madenler ve paralar korumalı bir bölgede veya çelik kasalarda saklanmalıdır.
- Mutfak dolaplarındaki kırılabilecek cam eşyalar veya tabakların düşmemesi için kapakları kilitli tutulmalı veya kolay açılmasını engelleyici tedbirler alınmalıdır.
- Yatağın yakınında veya deprem sırasında ulaşılabilecek bir noktada el feneri bulundurulmalıdır.
- Bina koridorlarında mutlaka yangın söndürme cihazı bulundurulmalı, bu cihazın kontrol ve bakımları periyodik olarak 6 ayda bir yaptırılmalıdır.
- Evlerde deprem sonrası kullanılabilecek “deprem çantası” bulundurulmalıdır.
- Depremden korunma yollarına ilişkin kitaplar ve makaleler okunmalı; panel veya konferanslara katılmalı; bilinçlenmeleri için çocuklar bu tür toplantılara götürülmelidir.
- Yere yatma, kenetlenme, başı koruma gibi yöntemler öğrenilmeli; çocuklara uygulamalı olarak öğretilmelidir.
- Deprem sonrası muhtemel hasarların telafi edilmesi için Zorunlu Deprem Sigortası (DASK) yaptırılması gereklidir.
- En az 6 ayda bir evlerde ve binalarda deprem sırasında yapılacaklara ilişkin planlar gözden geçirilmeli, tatbikat yapılmalıdır.
- Deprem sırasında veya sonrasında oluşabilecek iletişim kopukluğu dikkate alınarak bireylerin birbirleriyle nasıl iletişim kuracakları ve nerede toplanacakları veya buluşacakları belirlenmelidir.
- Buluşma yerleri için binalardan uzak, geniş alanlar seçilmelidir.
Deprem Sırasında Yapılması Gerekenler
- Deprem başladığı anda soğukkanlı olmalı, panik yapılmamalıdır.
- Deprem sırasında koşmak, yürümek veya ayakta durmak hemen hemen imkânsızdır. Bu sebeple deprem sırasında durulması gereken pozisyonlar öğrenilmelidir.
- Sağlam masa altlarına, koltuk, sandık gibi eşyaların yanına çömelerek hayat üçgeni oluşturulmalı; sarsıntı bitene kadar bu pozisyonda kalınmalıdır.
- Eller başın üstünde kenetlenmeli, baş, dizlerin arasında olacak şekilde beklenmelidir.
- Sarsıntı geçinceye kadar pozisyon değiştirilmemelidir.
- Evde sabitlenmemiş dolap ve raf gibi eşyalar varsa onların devrilmeleri ihtimaline karşı bu eşyalardan uzak durulmalıdır.
- Asansörler, merdivenler ve balkonlardan uzak durulmalıdır.
- Sinema, tiyatro ve konser alanı gibi kalabalık bir yerde iseniz izdihama oluşabilecek yerlere koşulmamalı; panik yapmadan güvenli bir bölge bulunmalıdır.
- Deprem sırasında araç içindeyseniz binalardan uzak bir bölgede hareket etmeden beklenmelidir. Köprüler, viyadükler ve tünellerden uzak durulmalıdır.
- İletişim yoğunluğu dikkate alınarak, telefonlar, acil durumları bildirmek dışında kullanılmamalıdır.
- Doğalgaz kaçaklarına karşı kibrit ve çakmak yakılmamalı, elektrik düğmelerinden uzak durulmalıdır.
- Cam eşyalar ve pencerelerden uzak durulmalıdır.
- Ağaçlar, elektrik telleri ve elektrik direklerinden uzak durulmalıdır.
Deprem Sonrası Yapılması Gerekenler
- Deprem biter bitmez emniyette olduğunuzdan emin olun.
- Bulunduğunuz bölgede yıkılması muhtemel eşyalar ve duvar olmamasına dikkat edin.
- Sarsıntı biter bitmez su ve doğalgaz vanaları ve elektrik sigortaları kapatılmalıdır.
- Sağlıklı ve güvende iseniz çevrenizde yardımcı olabileceğiniz birileri olup olmadığını kontrol edin.
- Kırılan camları ve varsa dökülen tehlikeli maddeleri temizleyin.
- Evden çıkmadan önce battaniye, kalın kıyafetler, değerli eşyalar ve paralar ve ayakkabılar gibi bir süre ihtiyacınız olabilecek eşyaları yanınıza alın.
- Bir süre yiyecek bulamama ihtimaline karşı evinizdeki yiyecek ve içeceklerden yanınıza alabileceğiniz kadar almaya çalışın.
- Binadan çıkarken acil çıkış noktalarına yönelin.
- Önceden hazırladığınız deprem acil durum çantanızı alarak, yakınlarınızla veya arkadaşlarınızla önceden belirlediğiniz buluşma noktasına gidin.
- Şiddetli depremlerden sonra artçı depremler olabilir. Artçı sarsıntılar tamamen bitinceye kadar hasarlı veya sağlam binalardan uzak durun. Bazı artçılar, sağlan binalara da hasar verebilir veya yıkabilir.
- Şiddetli deprem sonrası en az 3 gün evinize girmeyin veya yetkililerin bu konudaki açıklamalarını takip edin.
- Binalara çakmak, mum ve kibrit gibi alev veren maddelerle yaklaşmayın.
- Siz ve aileniz güvende ise bulunduğunuz bölgede yıkılmış binalar varsa yardım ekiplerine yardım edin veya gönüllü olarak kurtarma çalışmalarına katılın.
- Cadde ve sokaklarda binaların arasında dolaşmayın.
Enkazda Kalanların Yapması Gerekenler
- Deprem sırasında eviniz veya bulunduğunuz bina yıkılmışsa ve enkazda bir bölgede sıkışmışsanız soğukkanlı olmaya, olumlu şeyler düşünmeye çalışın.
- Yardım ekiplerinin size en kısa zamanda ulaşacağını düşünerek, hareket edebileceğiniz veya sesinizi duyurabileceğiniz bir yere odaklanın.
- Enkazda kalmışsanız enerjinizi tasarruflu bir şekilde kullanmaya çalışın.
- Sesinizi kullanabiliyorsanız, yardım ekiplerine yerinizi bildirmeye çalışın.
- Varsa düdük veya ses çıkaran bir eşya ile sesinizi duyurmaya çalışın.
Deprem Çantasında Neler Bulunmalı?
Yıkıcı bir deprem sonra en çok ihtiyaç duyulacak malzemeler, bir “deprem çantası”nda bulundurulmalıdır. Peki, deprem çantasında neler bulunmalıdır? Aslında belki birkaç gün, belki de günlerce kullanabileceğiniz eşyaları bulundurmanız gerekiyor. Çantaya koyduğunuz ve bozulacak yiyecek ve ilaçlar son kullanma tarihlerine göre tazeleri ile değiştirilmelidir. Enerji veren yiyecekler seçilmesine dikkat edilmelidir.
En çok duyulacak malzemeler şunlardır; su, konserve gibi uzun süre dayanabilecek yiyecekler, ilk yardım çantası, pil, el feneri, şarjlı lambalar, düdük, reçeteli ilaçlar, radyo, bir miktar para, sağlam kıyafetler, ayakkabı, terlik, not defteri, kalem, harita, çakı, peçete, kâğıt mendil, eldiven, sabun gibi kişisel temizlik malzemeleri, bakım kremleri, poşet, tuvalet kâğıdı, yağmurluk, battaniye…
Ayrıca, öğrencilerin deprem çantasında bulunması gerekenler ise şunlardır; öğrencilerin aileleriyle ilgili iletişim bilgileri, aile fotoğrafları, su ve dayanıklı yiyecekler. Bunların dışında –varsa- çocuklar, yaşlılar, engelliler ve ev hayvanları için de özel malzemeler bulundurulmalıdır. Deprem çantası malzemelerini kendi özel durumunuza göre azaltabilir veya çoğaltabilirsiniz.
Deprem Nedir?
Deprem, diğer adıyla “yer sarsıntısı” veya “zelzele”, yerkabuğundaki fay kırıklarında biriken enerjinin bir anda boşalarak yeryüzünde sarsıntı meydana getiren doğa olayıdır. Açığa çıkan enerjinin boyutuna göre ortaya çıkan sismik dalgalanmalar, yeryüzünde çeşitli büyüklüklerde ve şiddette sarsıntılara yol açar.
Depremin şiddeti ve büyüklüğü farklı kavramladır. Deprem şiddeti; herhangi bir derinlikte olan depremin, yeryüzünde hissedildiği bir noktadaki etkisinin ölçüsüdür. Depremin şiddeti, aynı zamanda yapılar, doğa ve insanlar üzerindeki etkilerinin bir ölçüsüdür. Bu etki, depremin büyüklüğüne, odak derinliğine ve uzaklığına göre farklılık gösterir. Depremin büyüklüğü; deprem sırasında açığa çıkan enerjinin ölçüsüdür. Depremlerin aletsel bir ölçüsü “Magnitüd”dür. Depremler, büyüklüğüne göre ölçülür, bu da göründüğü kadar kolay değildir. Bir depremi doğru ölçmek için birçok karmaşık faktör vardır. Deprem yoğunluğunun ölçmek için “sismograf” adı verilen bir alet kullanılır.
Zorunlu Deprem Sigortası Nedir?
Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) bünyesindeki Zorunlu Deprem Sigortası; depremin ve deprem sonucu meydana gelen yangın, infilak, tsunami ve yer kaymasının neden olduğu maddi zararları, belirtilmiş limitler dahilinde karşılayan bir sigorta çeşididir. Bu sigorta ile binanız tamamen ya da kısmî olarak zarar görmüş olsa da teminat altına alınır. DASK, 2000 yılında kuruldu. Zorunlu Deprem Sigortası edindirme, uygulama ve yönetimi faaliyetlerinden sorumlu tüzel kimlikli bir kamu kuruluşu olan DASK, “deprem geçecek, hayat devam edecek” sloganı ile hizmet veriyor. DASK’ın amacı; deprem sonrası yaşamın kaldığı yerden devam ettirilebilmesidir.
DASK ve Zorunlu Deprem Sigortası’nın hedefleri şunlardır;
- Konutların, ödenebilir seviyedeki primlerle, depreme karşı güvence altına alınması
- Yurtiçinde risk paylaşımının sağlanması
- Deprem hasarlarının getireceği mali yükümlülüğün, sigorta yoluyla, uluslararası yeniden sigortalama (reasürans) ve sermaye piyasalarına dağıtılması
- Devletin, depremlerden kaynaklanan mali yükünün (afet konutları gibi) azaltılması
- Vatandaşa yansıyacak muhtemel ek vergilerin önlenmesi
- Depreme dayanıklı binaların teşvik edilmesi
- Deprem sonrası birey ve devletin daha fazla güvenceye sahip olması
Zorunlu Deprem Sigortası’nın teminatı altındaki bina bölümleri şunlardır; temeller, ana duvarlar, bağımsız bölümleri ayıran ortak duvarlar, bahçe duvarları, istinat duvarları, tavan ve tabanlar, merdivenler, asansörler, sahanlıklar, koridorlar, çatılar, bacalar, bazı tamamlayıcı bölümler…
Teminat kapsamı dışındaki durumlar ise şunlardır; enkaz kaldırma masrafları, kâr kaybı, iş durması, kira mahrumiyeti, alternatif ikametgâh ve işyeri masrafları, mali sorumluluklar ve benzeri başkaca ileri sürülebilecek diğer bütün dolaylı zararlar, her türlü taşınır mal, eşya ve benzerleri, tüm bedeni zararlar ve vefat, manevi tazminat talepleri, deprem ve deprem sonucu oluşan yangın, infilak, tsunami veya yer kaymasının dışında kalan hasarlar, depremden bağımsız olarak, binanın kendi kusurlu yapısı nedeniyle zamanla oluşmuş zararlar…
Bunları Biliyor musunuz?
- Bugüne kadar kaydedilen en büyük deprem 8,9 büyüklüğünde ölçülmüştür. Bu büyüklükteki depremle; 31 Ocak 1906 tarihinde Kolombiya-Ekvator’da ve 2 Mart 1933 tarihinde Sanriku-Japonya’da meydana gelmiştir.
- Depremler ve yanardağ patlamaları, birbirleri ile bağlantılı doğal olaylardır. Her biri genellikle dünyanın tektonik plakaları boyunca gerçekleşir.
- Dünyadaki depremlerin yüzde 90’ı Pasifik Okyanusu’nun Yeni Zelanda’nın kuzey doğusundan Asya’nın doğu kenarı boyunca uzanan kıyılarını takip eden yaklaşık 40 bin kilometre boyunda “at nalı” şeklindeki bir bölgede meydana gelir. “Ateş Çemberi” adı verilen bu bölge, en yoğun volkanik ve sismik aktivite alanıdır. Bu bölgede 452 adet pasif ve aktif yanardağ bulunur.
