Ak Parti, Japonya’daki deprem ve tsunami felaketinin ardından başlayan “Türkiye’de olsa ne olurdu?” tartışmaları sürerken, yapı denetimleri konusunda bir yandan sıkı takip içeren diğer yandan ise 600’e yakın cezaya af öngören bir düzenlemeyi jet hızıyla TBMM’ye sevketti. Düzenlemeye göre, yapı denetim firmalarının sıkı denetimi ve yaptırım için “idari para cezası, yeni iş almaktan men cezası, yapı denetim izni belgesinin iptali ve faaliyete son verme cezası” şeklinde 4 kademeli ceza uygulanacak. Ancak men cezası verilen firma, sadece cezaya neden olan yapıdaki faaliyetini sonlandıracak. Firma, diğer yapılarda denetim yapmaya devam edebilecek. Düzenlemeyle, 2001’den bugüne kadar uygulanan 600 cezadan karara bağlanmamış veya Resmi Gazete’de ilan edilmemiş olanlar affedilecek.
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından tasarı olarak hazırlanan “Yapı Denetimi Hakkındaki Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” Japonya’daki deprem olaylarının ardından Ak Parti İstanbul Milletvekili Nusret Bayraktar ve arkadaşlarının imzasıyla kanun teklifi olarak jet hızıyla TBMM’ye sunuldu. Hem sıkı denetim ve cezai yaptırımlar içeren hem de geçmiş cezalara af getiren yasa teklifi şu düzenlemeleri içeriyor:
KOMİSYONDA SİVİL TEMSİL: Bayındırlık Bakanlığı’nın merkez teşkilatında ve her ilde “Yapı Denetim Komisyonları” kurulacak. Bu komisyonlarda kamu kurum ve kuruluşlarının yanısıra meslek ve sivil toplum kuruluşları temsil edilecek.
YAPI DENETİM ÜCRETİ: Yapı denetim kuruluşlarına ödenecek bedel, yapı maliyetinin yüzde 1’i ila yüzde 3’ü arasında tespit edilecek. Bu bedel yapının özelliği, büyüklüğü, bulunduğu belgenin fiziki, ekonomik ve sosyal özellikleri dikkate alınarak belirlenecek. Yapım süresi 2 yılı aşan yapılarda denetim ücreti yüzde 10 artırılacak.
YAPI DENETİM HESABI: Yapı denetim kuruluşlarının hizmet bedellerinin ödenmesinde kullanılmak üzere bakanlıkça valilikler nezdinden yapı denetim hesabı açılacak. Yapı denetimi hizmet bedeli yapı sahibince bu hesaba yatırılacak.
4 AŞAMALI CEZA: Yapı denetim şirketlerine, idari para cezası, yeni iş almaktan men cezası, yapı denetimi izni belgesinin iptali ve yapı denetimi faaliyetine son verme cezası uygulanacak. Evrak tanziminde eksiklik, yapı güvenliğine ilişkin deneyi ve tektiklerde eksiklik, izin belgesinin alınmasından sonra tescil ve ilana ilişken değişikliklerin bildirilmemesi, yapı denetim bedelinin asgari hizmet bedelinden daha düşük bir bedel ile üstlenildiğinin belirlenmesi, hesaba yatırılmadan yapı denetim hizmet bedelinin ödenmesi gibi hallerde yapı denetimi hizmet bedelinin yüzde 10’undan yüzde 30’una kadar firmaya para cezası verilecek.
TAŞIYICI SİSTEM KRİTERİ: Yapı denetimi kuruluşuna bir yılda üç kez para cezası uygulanması, ruhsat ve eklerine ilişkin uygulamaların yapının taşıyıcı sistemini ve güvenliğini etkilemesi halinde bir yıl yeni iş almaktan men cezası verilecek. Son 3 yıl içinde yeni iş almaktan men yönünde verilen yapı denetim kuruluşunun yapı denetim izin belgesi iptal edilerek faaliyetine son verilecek. Yeni iş almaktan men ve faaliyet son verme cezaları Resmi Gazete’de ilan edilecek.
İŞLERİNE DEVAM EDECEK: Yeni iş almaktan men cezası alması yapı denetim kuruluşunun denetimindeki diğer işlerin devamına engel olmayacak. Ancak yapı denetim kuruluşuna yeni iş almaktan men cezası verilmesine esas olan yapının işinin devam edebilmesi için, yapı sahibinin bir başka yapı denetim kuruluşunu görevlendirmesi gerekecek. Ceza almış olmasına rağmen yapı denetim kuruluşunun işlerine devam edebilmesine ise “yapı maliklerinin mağduriyeti” gerekçe gösterildi.
MİMAR MÜHENDİS BELGELERİ İPTAL: Yapı denetim kuruluşuna iki defa idari para cezası verilmesine sebep olduğu anlaşılan denetçi mimar ve mühendislerin belgeleri, Merkez Yapı Denetim Komisyonu tarafından iptal edilecek. Belgesi iptal edilenler 5 yıl herhangi bir yapı denetim ve laboratuvar kuruluşunda görev alamayacak. Yapı denetim kuruluşunda görevliyken, laboratuvar kuruluşlarında da görev alan mimar ve mühendislere 5 bin TL ceza verilecek.
LABORATUVARLAR MERCEK ALTINDA: Yapıların teknik analizini yapacak olan laboratuvar kuruluşlarının personel, tesis, makine, techizat ve kilate kontrol sistem ile imkanlarında olumsuz yönde değişiklik olduğu, deneylerin kriterlere uymaması ve yapının dayanıklılığını etkileyen eksiklikler belirlendiğinde, duruma göre “uyarma cezası, idari para cezası, yeni iş almaktan men cezası ve izin belgesinin iptali” cezaları uygulanacak.
ÖRGÜTLERİ DE CEZALANDIRACAK: Yapı denetim kuruluşuna yeni iş almaktan men cezası veya faaliyetine son verme cezasına neden olan mimar muhendis ve diğer personel, meslek odaları tarafından kendi mevzuatlarına göre cezaya çarptırılacak.
SİCİL TUTULMAYACAK: Yapı denetim kuruluşları ve bu kuruluşların mimar ve mühendislerinin yapı denetimine ait tutulan sicilleri, 9 yıllık uygulamada objektif sonuçlar vermediği ve bürokrasiyi arttırdığı için artık tutulmayacak. Yapı sertifikalarının verilmesi ise hazırlanacak yönetmelikle düzenlenecek.
600 CEZA GÖZDEN GEÇİRİLECEK: Bayındırlık Bakanlığı’nın 2001’den bugüne kadar verdiği 600 failiyeti yasaklama ve durdurma cezalarından kesinleşmeyenler, yasal düzenleme yürürlüğe girdiğinde yeniden gözden geçirilecek. Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten önce verilmiş, ancak henüz kesin karara bağlanmamış veya kesin karar bağlanmış olsa dahi Resmi Gazete’de ilan edilmemiş olan “geçici faaliyet durdurma” cezaları, suçun niteliği eğer yeni düzenlemeye göre “yeni iş almaktan men cezasını” gerektirmiyorsa, idari para cezasına dönüştürülecek. Faaliyeti durdurma cezaları ise suçun niletiği eğer yeni düzenlemeye göre “yeni iş almaktan men cezasını” gerektirmiyorsa, failiyete son verme cezası bakımında tekerrüre esas alınmayacak. Bu affın gerekçesi ise yasa teklifinde, “lehe olan ceza hükümlerinin geçmişe şamil olacak şekilde ilgililer lehine uygulanmasının temini” şeklinde açıklandı. TBMM Bayındırlık Komisyonu Üyesi CHP Antalya Milletvekili Tayfur Süner ise, “Bu düzenleme yapı denetim firmalarının geçmişe dönük cezalarına af anlamını taşıyor” diye konuştu.
